یافتن مکانیزم های توسعه و کاهش نابرابری سطوح آن در داخل ناحیه مرند، مهمترین هدف پژوهش حاضر است به تبع این امر، شناخت مکانیزم های حاکم بر پویایی سازمان فضایی ناحیه و عناصر تاثیر گذار بر پایداری تحوّلات ناشی از این پویایی، اساسی ترین ضرورت در فرآیند تحلیل توسعه ی یکپارچه ناحیه مورد مطالعه محسوب می شود. برای تبیین ضرورت های مذکور و پاسخ به سوالات شکل گرفته در این زمینه، فرضیه هایی مبنی بر وجود همبستگی معنادار میان، شدّت ارتباط فضایی با شدّت پویایی سازمان فضایی، شدّت ارتباط فضایی با شدّت ناپایداری تحوّلات و شدّت ارتباط روستایی با پایداری ارتباط فضایی در شبکه شهری ارائه شد. برای پاسخگویی به سوالات مطرح شده و اثبات فرضیه ها، با روش های توصیفی، تحلیلی و علّی به تحقیق در زمینه گفتارهای سازنده ی فرضیه های مذکور و متغیّرهای اندازه گیری آنها پرداخته شد، برای جمع آوری اطلاعات از روشهای میدانی و کتابخانه ای، برای تجزیه و تحلیل از روش های آماری، تکنیک های برنامه ریزی شهری و ناحیه ای و برای آزمون فرضیه ها از آمار استنباطی استفاده شد. نتایج استنتاج شده به شرح زیر می باشد: میزان ارتباط فضایی با شهر اصلی ناحیه، برحسب اعداد تی کشکسرای(616/4)، یامچی(445/5)، زنوز(200) و بناب جدید(149)؛ میزان کارکردها براساس شاخص مرکزیّت وزنی در کشکسرای (1725)، یامچی (1545)، زنوز (1064) و بناب جدید(791)؛ سرانه تحوّلات در کشکسرای(1/47)، یامچی(0/92)، زنوز(0/62) و بناب جدید (0/88)؛ نرخ پویایی سازمان فضایی کشکسرای( 35/8)، یامچی(26/9)، بناب(19) و زنوز(18/3)؛ میزان پایداری تحوّلات براساس روش موریس در کشکسرای(0/52)، یامچی(0/19)، بناب (0/16) و زنوز(0)؛ نرخ ارتباط روستایی کشکسرای(35/4)، یامچی(21)، بناب (10/1) و زنوز(33/5). با استنباط از نتایج فوق فرضیه اول و سوم به دلیل داشتن همبستگی مستقیم بالا ، میان گفتارهای سازنده آنها به اثبات رسید و فرضیه دوّم به دلیل داشتن همبستگی منفی بالا میان گفتارهای سازنده آن مردود اعلام شد و نهایتاً به دلیل معناداری کامل همبستگی های موجود، پیش بینی روندهای آتی ناحیه امکان پذیر است.