به منظور تعیین ارزش غذایی (قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام و انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری و انرژی قابل هضم) تفاله گوجه فرنگی و اثرات سطوح مختلف تفاله گوجه فرنگی خام و عمل آوری شده (عمل آوری شده با سود و افزودن مولتی آنزیم) بر عملکرد، خصوصیات لاشه، فراسنجه های خونی و پایداری اکسیداتیو گوشت و در انتها تعیین قابلیت هضم جیره ها در جوجه های گوشتی، سه آزمایش انجام شد. آزمایش اول در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار و 6 تکرار برای تعیین ارزش غذایی تفاله گوجه فرنگی انجام شد. در هر تکرار (قفس) 6 قطعه جوجه گوشتی مخلوط دوجنس قرار داشت. در این آزمایش سطوح صفر، 5، 10، 15 و 20 درصد تفاله گوجه فرنگی جایگزین بخشی از جیره پایه شد. اکسید کرم به عنوان مارکر غیر قابل هضم به میزان 0/3 درصد به جیره ها اضافه شد. قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام و انرژی قابل سوخت و ساز و قابل هضم در جیره ها با روش های جمع آوری نمونه های فضولات و محتویات ایلئوم، محاسبه شدند. با استفاده از برون یابی رگرسیون و روش اختلاف، قابلیت هضم مواد مغذی و انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری تفاله گوجه فرنگی محاسبه شد. آزمایش دوم بر پایه نتایج آزمایش نخست و در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل 4×3 شامل 4 سطح تفاله گوجه فرنگی (5، 10، 15 و 20 درصد) و 3 روش عمل آوری (خام، عمل آوری شده با سود و افزودن مولتی آنزیم) انجام شد. یک جیره شاهد ذرت-سویا نیز، به منظور بررسی فراسنجه های عملکرد، خصوصیات لاشه، فراسنجه های خونی و پایداری اکسیداتیو گوشت در نظر گرفته شد. در آزمایش سوم قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام و انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری و قابل هضم جیره های آزمایش دوم با روش های جمع آوری نمونه های فضولات و محتویات ایلئوم تعیین شدند. میزان انرژی قابل سوخت و ساز تفاله گوجه فرنگی در آزمایش اول به روش برون یابی رگرسیون محاسبه شد، که این مقادیر برای انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری و انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری تصحیح شده برای ازت به ترتیب 1757 و 1741 کیلو کالری در کیلوگرم تعیین شدند. قابلیت هضم پروتئین خام، چربی خام و ماده خشک تفاله گوجه فرنگی نیز با روش اختلاف تعیین شدند، که میانگین این مقادیر به ترتیب 58/10، 66/30 و 67/15 درصد می باشند. نتایج آزمایش دوم نشان داد که اثر نوع و سطح مختلف تفاله گوجه فرنگی برروی عملکرد و خصوصیات لاشه جوجه های گوشتی معنی دار است (p<0/05). استفاده از تفاله آنزیم دار عملکرد جوجه های گوشتی را نسبت به تفاله خام و عمل آوری شده به طور موثری افزایش داد. همچنین، سطوح بالای تفاله گوجه فرنگی (سطوح 15 و 20 درصد) سبب کاهش رشد و افزایش وزن قسمت های مختلف دستگاه گوارش شدند. اثرات سطوح پایین تفاله گوجه فرنگی (5 و 10 درصد) بر رشد در بیشتر موارد اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشت. همچنین تفاله گوجه فرنگی آنزیم دار سبب کاهش معنی دار چربی احشایی شد (p<0/05). نتایج نشان داد استفاده از تفاله گوجه فرنگی منجر به کاهش میزان کلسترول و لیپوپروتئین های با دانسیته پایین (ldl و vldl) در پلاسما گردید (p<0/05). با این وجود، نوع و سطح تفاله گوجه فرنگی تأثیر معنی داری بر میزان تری گلیسریدها و لیپوپروتئین با دانسیته بالا (hdl) نداشت. استفاده از تفاله گوجه فرنگی بر تعداد هتروفیل ها، نسبت هتروفیل به لنفوسیت و تعداد کل سلول های سفید اثر معنی دار داشت (p<0/05)، ولی افزودن تفاله گوجه فرنگی برروی سایر فراسنجه های خونی تأثیر معنی داری نداشت. اثرات سطوح تفاله گوجه فرنگی برروی کیفیت گوشت بعد از کشتار (آزمون tbars) در روز هفتم و سی ام معنی دار بود (p<0/05). بدین ترتیب که با افزایش تفاله گوجه فرنگی در جیره ها یک کاهش خطی در میزان عددی tbars در روز هفتم و سی ام مشاهده شد. ولی اثر نوع و سطح تفاله گوجه فرنگی برروی عدد tbars در روز اول و اسیدیته (روزاول، هفتم و سی ام)، عدد پراکسید و اسیدهای چرب آزاد گوشت (روز چهارم) معنی دار نبود. نتایج آزمایش سوم نشان داد که با افزایش سطح تفاله گوجه فرنگی در جیره ها، قابلیت هضم مواد مغذی و انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری و قابل هضم کاهش معنی داری را نشان دادند (p<0/05). همچنین قابلیت هضم مواد مغذی و میزان انرژی قابل سوخت و ساز و قابل هضم در جیره های حاوی تفاله گوجه فرنگی آنزیم دار بیشتر از سایر انواع تفاله گوجه فرنگی بود (p<0/05). به طورکلی نتایج این تحقیق پیشنهاد می کند که از تفاله گوجه فرنگی تا سطح 10 درصد و با مکمل کردن جیره ها با مولتی آنزیم ها، می توان در جیره استفاده کرد، بدون اینکه تأثیر منفی برروی عملکرد جوجه های گوشتی داشته باشد. هر چند با افزایش تفاله گوجه فرنگی، کیفیت گوشت (tbars) به صورت خطی بهتر می شود.