نفت از جمله مهمترین و پرکاربردترین انرژیهای یافت شده در جهان محسوب میشود، تا جائیکه سیاست های تولیدی، صادراتی، اصول حاکم بر قراردادها و ... درکشورهای تولید کننده این فرآورده ها، در سیاستگذاری و اقتصاد بین المللی نقش مهمی ایفاء می نماید، به طور مثال توقف یا کاهش تولید گاز یا نفت در یکی از کشورهای تولید کننده منجر به بروز نوسانات عمده در قیمت انواع کالاها و خدمات و بروز بحران در بازارهای جهانی خواهد شد. کشور ایران به دلیل وجود ذخایر عظیم نفت و گاز ، از صادرکنندگان عمده نفت در دنیا به حساب می آید از این رو نحوه مبادلات نفتی و تنظیم قراردادهای مناسب علاوه بر آنکه در منافع ملی و امنیتی کشور حائز اهمیت فراوانی است پی آمد جهانی نیز به دنبال دارد. از این رو در این تحقیق سعی شده است تا با بررسی روند تنظیم قراردادهای مربوط به اکتشاف، توسعه و بهره برداری منابع نفتی و تطبیق شرایط قراردادها با قوانین و مقررات مربوطه و نیز بررسی چگونگی تجارت متقابل، شرایط یک قرارداد نفتی متقابل مناسب همراه با رعایت حاکمیت و مالکیت دولت بر منابع ارزشمند نفت و گاز مورد بررسی قرار گیرد. در این مجال علاوه بر پرداختن به سیر تاریخی قراردادهای نفتی در ایران و شرایط حاکم بر آنها ،انواع تجارت متقابل و موارد استفاده از آنها در صنعت نفت شرح داده شده،سپس بیع متقابل را مورد بررسی قرارداده، الزامات قانونی و مفاد کلی و معایب و مزایای آن را مورد بررسی قرار داده شرایط و آثار و ماهیت قراردادهای متقابل نفتی در صنعت نفت ایران مورد بررسی قرار گرفته است. تا در پایان این فرضیه را اثبات نماییم که استفاده از انواع تجارت متقابل در صنعت نفت ایران و قراردادهای متقابل روش مناسبی برای اکتشاف و استخراج و بهره برداری از منابع نفت و گاز خواهند بود تا بتوانیم با بررسی ماهیت حقوقی و شرایط تشکیل آنها به نکات مناسبی برای انعقاد یک قرارداد متقابل نفتی با لحاظ منافع همه جانبه کشور رسیده تا در صورت بروز مشکل در تفسیر قراردادها و مفاد آنها به راه حل حقوقی مناسب دست یافته و در بهبود وضعیت حقوقی قراردادها موثر باشد.