پرتاران، گروهی از ماکروبنتوز ها هستند که به دلیل بالا بودن غنای گونه ای وتنوع بسیار زیاد در محیط های آبی و همچنین حضورشان در انواع بسترها و زیستگاه های دریایی و نقش آنها در زنجیره غذایی آبها، مورد توجه بسیاری از بوم شناسان در سراسر دنیا قرار گرفته اند. رسوبات، محل نهایی تجمع فلزات سنگین هستند و این عناصر بر روی فون کفزی دارای اثرات مستقیم و غیر مستقیم می باشند. به منظور تعیین پراکنش و تنوع پرتاران و تعیین غلظت فلزات در رسوبات، نمونه برداری از رسوبات منطقه بحرکان، طی چهار فصل از تابستان 86 تا بهار 87 صورت گرفت. نمونه های رسوب، از 5 ایستگاه مختلف و از ناحیه بین جزرومدی توسط گرب van veen گرفته شد. نمونه های مربوط به شناسایی پرتاران در محیط توسط فرمالین بافر تثبیت شدند و پس از شستشو و رنگ آمیزی در حد جنس و در مواردی گونه شناسایی گردیدند. سپس شاخص های تنوع، غالبیت، غنای گونه ای و یکنواختی برای آنها محاسبه گردید. به منظور سنجش فلزات سنگین نمونه های رسوب خشک شده توسط مخلوط اسید نیتریک و پرکلریک غلیظ، هضم شده و غلظت فلزات در آنها توسط دستگاه جذب اتمیunicam مدل 919 ، اندازه گیری گردید. نتایج حاصل نشان داد که پارامتر های فیزیکی - شیمیایی در ایستگاه های مختلف فصول متفاوت، نوسان چندانی نداشته اند. میزان مواد آلی در رسوبات منطقه بین 6/9 تا 21/9 درصد بوده است. رسوبات منطقه از نوع سیلتی – رسی تشخیص داده شد و از نظر دانه بندی، فقط تفاوت معنی دار بین ایستگاه های مختلف در فصل بهار مشاهده گردید. جامعه پرتاران منطقه عمدتاً شامل خانواده های، syllidae با 38% ، cossuridae با 18% و nephtyidae با 17% بوده است. پرتاران در فصل زمستان بیشترین و در فصل تابستان کمترین تراکم را داشته اند. تنوع و غالبیت پرتاران در ایستگاه های مختلف فصول پاییز، زمستان و بهار با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشت. در حالیکه در فصل تابستان بیشترین تنوع در ایستگاهی که وسط منطقه نمونه برداری بود و کمترین غالبیت در ایستگاه نزدیک اسکله صیادی بحرکان مشاهده شد. بیشترین غنای گونه ای در ایستگاهc فصل تابستان و کمترین آن در ایستگاه نزدیک اسکله صیادی فصل پاییز مشاهده شد. ایستگاه e در تمام فصول در بین ایستگاه های دیگر دارای بیشترین یکنواختی بود. ترتیب غلظت فلزات در رسوب ایستگاه های مختلف در چهار فصل به صورت کادمیوم< مس< سرب بود. میانگین غلظت فلز مس در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 22/60 ، 22/55، 21/66 و 23/30 میکروگرم بر گرم بوده است. میانگین غلظت سرب نیز در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 53/65 ، 49/21 ، 43/61 و 60/48 میکروگرم بر گرم در تمام ایستگاه ها بوده است. همچنین در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان غلظت فلز کادمیوم به ترتیب 1/94 ، 2/02 ، 1/92 و 2/13 میکروگرم بر گرم بود. غلظت این فلزات در فصل زمستان نسبت به بقیه فصول بیشتر بود. ایستگاهی که در مجاورت دهانه رودخانه زهره بود کمترین تراکم پرتاران را داشت. به احتمال زیاد، ورود آب شیرین از طریق رودخانه و ورود احتمالی آلاینده ها به این ایستگاه، از دلایل کاهش پرتاران بوده است. به علاوه این ایستگاه، بیشترین میزان فلزات سنگین را دارا بود. . همبستگی بین شاخص های اکولوژیک با غلظت فلزات سنگین در رسوبات نشان داد که غلظت مس با شاخص غالبیت، رابطه منفی و معنی داری داشته است. لذا، می توان استدلال کرد که افزایش غلظت این عنصر در ناحیه بین جزرومدی، می تواند منجر به افزایش تنوع این جانداران گردد. با توجه به ارزش شیلاتی این منطقه و حضور انواع آبزیان خوراکی در منطقه مخصوصاً میگوی صورتی و وابستگی تغذیه ای مستقیم یا غیر مستقیم این موجودات به بستر و همچنین با توجه به افزایش جمعیت و صنایع در اطراف این منطقه، مطالعه بر روی کفزیان آبزی در آن و پایش زیستی منظم فلزات سنگین، امری ضروری به نظر می رسد.

در این تحقیق ، غلظت جیوه در بافت عضله ، کبد و آبشش ماهی کفشک گونه تیزدندان (psettodes erumei) و رسوبات در سواحل استان هرمزگان( قشم ،هرمز و جاسک) اندازه گیری شد. نمونه های ماهی به کمک تور ترال کف روب صید شدند . بافت عضله ، کبد و آبشش 45 نمونه صید شده به صورت تصادفی در هر فصل ، پس از زیست سنجی تفکیک و فلز جیوه به روش هضم شیمیایی استخراج شد و غلظت آن توسط دستگاه اسپکتروفتومتر جذب اتمی (aas ) تعیین گردید. نتایج تحلیل شده با آزمون واریانس یک طرفه، بیانگر حداقل میزان تراکم فلز جیوه در بافت عضله و حداکثر میزان این فلز در بافت کبد می باشد. نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون ، حاکی از وجود رابطه خطی مثبت معنی دار بین میزان تجمع فلز جیوه در بافت عضله، کبد و آبشش ماهیان با متغیرهای طول استاندارد و وزن کل می باشد(05/0p<). مقایسه بین میانگین غلظت فلز جیوه درجنسهای نر و ماده و فصل های بهار و تابستان اختلاف معنی داری را نشان نداد (05/0p> ). میانگین تراکم فلز جیوه در کبد و آبشش به ترتیب79/12±09/191 ، 48/5±05/72 بر حسب میکروگرم برکیلوگرم(ppb) وزن خشک به دست آمد. در بافت عضله میانگین تراکم فلز جیوه3/0± 86/6 بر حسب میکروگرم برکیلوگرم(ppb) وزن خشک به دست آمد که با استفاده از آزمون t تک نمونه ای ، با استانداردهای جهانی نظیر: سازمان بهداشت جهانی (who ) ، سازمان خوار و بارجهانی(fao) و وزارت کشاورزی- شیلات و غذای انگلستان (ukmaff ) مقایسه و پایین بودن میزان فلز جیوه با این استانداردها نتیجه گیری شد. نتایج حاصل از تراکم فلزجیوه دررسوبات با استفاده از همین آزمون ، با استانداردهای آمریکا و کانادا dec, noaa, sqrt, isqg مقایسه و بالا بودن غلظت جیوه در مقایسه با برخی استانداردها و پایین بودن در مقایسه با استاندارد sel نتیجه گیری شد.