محدوده ی زمانی این پژوهش دوره ی امامت امام رضا?(203ـ183ه‍.ق) را در برمی گیرد که بخشی از دوره ی اوّل حکومت عبّاسیان(232ـ132ه‍.ق) است. این نوشتار در مقام بیان این مسأله است که امام رضا? در مورد مظاهر فرهنگی و تمدنی از جمله آداب، رسوم و باورها و اعتقادات و همچنین تشکیلات اداری و دیوان ها، دانش و علوم، هنر و معماری چگونه موضع گیری می نمودند و نیز شیوه ی برخورد با فرق اسلامی و عقاید و افکار ادیان گوناگون و نیز نحوه ی مناظرات علمی، چگونه بوده است!؟ با در نظر گرفتن گسترش ممالک اسلامی و تنوع فرهنگ ها و آداب و رسوم متفاوت که موجب پیدایش فرقه ها و نحله های دیگر در بین اندیشمندان اسلامی می شد، وضعیّت بحرانی رادر حوزه ی دین و فرهنگ، فراروی جهان اسلام قرار می داد، که ما سعی داریم در بخشی از این پایان نامه، نقش مهّمی را که امام رضا? در این راستا ایفا کرده است، بررسی کنیم، چراکه، فعالیّت علمی امام رضا? در مدینه و ماجرای ولایت عهدی و جلسات مناظره با علمای ادیان و فرق اسلامی، در این دوره ی امامت امام رضا? کم نظیر بوده و نکات قابل برداشت فرهنگی و تمدنی، فراوانی درآن نهفته است. بنابراین، این پژوهش به دنبال بررسی این است که وضعیّت فرهنگی و تمدنی دوره ی اوّل عبّاسیان را مطرح کند تا با در نظر داشتن مظاهر فرهنگ و تمدن، مواضع و فعالیّت های امام رضا? قبل و بعد از هجرت را تحلیل و بررسی کند