نام پژوهشگر: هما کریمیان زاده
هما کریمیان زاده محمدرضا وزیری
دوران مزوزوییک که نام آن از کلمه یونانی مزوس به معنی متوسط گرفته شده، به نام دوران دوم نیز خوانده می شود. این دوران شامل تاریخ زمین از پایان دوران پالئوزوئیک (225 میلیون سال قبل) تا آغاز دوران سنوزوئیک (65 میلیون سال قبل) است. کوهزایی آلپ از دوران مزوزوئیک آغاز گشته و در سنوزوئیک به نهایت شدت خود می رسد. آب و هوای مزوزوئیک نسبتاً گرم و از نوع آب و هوای استوایی و یکنواخت تر از آب و هوای فعلی بوده است. در دریاهای مزوزوییک که آب آنها تقریباً 10 درجه گرم تر ازآب دریاهای مناطق معتدله امروزی بوده است. موجودات پلانکتون تک سلولی از قبیل فرامینیفرها و کوکولیت ها مورد تغذیه گروههایی مانند آمونیت ها و بلمنیت ها بوده اند، در حالی که خزندگان علف خوار و گوشتخوار درآب ها ویا روی قاره ها می زیسته اند و فراوانی آنها در این دوران قابل توجه بوده است (خسرو تهرانی، 1386).در دوران مزوزوییک دو دسته مهم جانوری حائز اهمیت بوده اند؛ یکی خزندگان مخوف به نام دایناسورها ،بطوری که بعضی زمین شناسان این دوران را به نام عصر دایناسورها نامیده اند، دسته دیگر آمونیت ها، بطوری که دوران مزوزوئیک را دوران آمونیت ها نیز نامیده اند. نهانزادان آوندی که در دوران پالئوزوییک توسعه زیاد داشتند در این دوران رو به نقصان گذاشته، ولی در عوض بازدانگان و نهاندانگان از گیاهان مهم این دوران به شمار می روند (داستانپور،1380). انقراض مرز کرتاسه-ترشیری به علت از بین رفتن دایناسورها، شناخته شده ترین انقراض گروهی در میان مردم عادی و نیز دانشمندان می باشد. بر اثر این رخداد، علاوه بر دایناسورها، گروههای دیگری از قبیل آمونیت ها، بلمنیت ها، رودیست ها، دو کفه ای های تریگونید و اینوسرامید و فرامینیفرهای پلانکتونیک نیز از بین رفته اند. دلایل متعددی برای این انقراض ذکر گردیده که از میان آنها می توان به تغییرات آب و هوایی، فعالیت های آتشفشانی و یا برخورد اجرام سماوی با کره زمین اشاره نمود (وزیری و همکاران، 1380). افزون بر رخداد سیمیرین پیشین، جنبش های زمین ساختی سیمیرین میانی (باژوسین – باتونین )، سیمیرین پسین (کرتاسه آغازی)، فاز اتریشین و رخداد لارامین (کرتاسه پایانی ) هر یک به تنهایی بر جغرافیای دیرینه به ویژه تحولات زمین ساختی مزوزوییک ایران اثر گذار بوده اند. نمونه های زیر نشانه هایی از پیامد رخدادهای یاد شده بر ژئودینامیک ایران است: *جدا شدن کامل صفحه ایران از زاگرس در آغاز تریاس پسین، همراه با تکوین دریای تتیس جوان، در محل راندگی اصلی زاگرس. * برخورد صفحه ایران با صفحه توران همراه با بسته شدن کامل پالئو تتیس. *شکل گرفتن محیط های پلاتفرمی پالئوزوییک – تریاس میانی و حوضه های رسوبی تریاس پسین – ژوراسیک میانی