تشکیل فرهنگستان ایران در 12 خرداد1314، یکی از مظاهر ناسیونالیسم باستان گرا در تاریخ معاصر ایران است. اندیشه ی ملی گرایی که در طی قرن نوزدهم از اروپا وارد ایران دورۀ قاجار شده بود، در دورۀ رضاشاه به اوج خود رسیده ودر مظاهر واشکال مختلف بروز کرد. یکی از عمده ترین اشکال این اندیشه، توجه به زبان فارسی به عنوان زبان ملی و تلاش برای سره نویسی و در نهایت تشکیل فرهنگستان برای حفظ این زبان و وضع واژه های مورد نیاز بود؛ که در این زمان اقتباس از فرهنگ و تمدن غرب شدت گرفنه بود و ضرورت وضع واژه های جدید احساس شد. در برابر تشکیل و عملکرد فرهنگستان روشنفکران عقاید متفاوت و گاه متضادی بیان داشتند. از این رو در این پژوهش، پس از بیان مختصری از بستر ها و پیش زمینه های ایجاد فرهنگستان در دورۀ قاجار و رضاشاه، به بررسی عقاید روشنفکران در مورد تشکیل فرهنگستان، با تأکید بر افکار و اندیشه های ایشان پرداخته شده است. این پژوهش همچنین تلاش دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا موافقت روشنفکران، موافقت با شروط و اساسنامۀ فرهنگستان بوده یا موافقت با عملکرد آن ؟ از طرف دیگر آیا مخالفت روشنفکران یکسان بود؟ آیا روشنفکران با تأسیس فرهنگستان مخالف بودند یا با عملکرد آن ؟ روش نگارش این پژوهش مبتنی بر روش تاریخی و تحلیلی و با استفاده از اسلوب کتابخانه ای است.