استخراج و اندازه گیری فلاونوئید های شاخص نظیر کوئرستین، هسپرتین و کرایزین در عسل مرکبات توسط استخراج با فاز جامد (spe) و روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالای فاز معکوس (rp-hplc )، انجام شد. بهینه سازی شرایط استخراج spe و جداسازی و اندازه گیری با hplc، با استفاده از طرح مرکب مرکزی (ccd) انجام شد. به منظور دست یابی به حداکثر بازیابی فلاونوئیدها از عسل، پنج فاکتور آزمایشی: درصد حجمی متانل در مایع شستشو، حجم و ph مایع شستشو، حجم و نوع حلال شویشی بررسی گردیدند. بررسی اثر چهار فاکتور آزمایشی اول بر بازیابی فلاونوئیدها با یک طرح فاکتوریل کامل دو سطحی انجام شد. آزمایش های لازم برای مدل سازی مجموع درصد بازیابی فلاونوئیدها و تعیین شرایط بهینه استخراج، توسط ccd طراحی و انجام شدند. مدل سازی به روش رگرسیون خطی چندگانه مرحله ای انجام شد. برای انتخاب نوع حلال شویشی مناسب، حلال های مختلف نظیر استونیتریل، متانول، تتراهیدرو فوران، اتیل استات، دی اتیل اتر، استن و نرمال هگزان بررسی شدند و متانل به عنوان حلال شویشی مناسب انتخاب گردید. بازیابی فلاونوئیدها از عسل تحت شرایط بهینه استخراج (10 میلی لیتر از محلول متانل/آب حاوی 13% حجمی متانل با 0/7ph = به عنوان مایع شستشو و چهار میلی لیتر متانل به عنوان حلال شویشی) بیش از 90% بود. بیشترین ظرفیت کارتریج برای جذب گونه های آزمایشی و حجم گذرشکست با بکارگیری کارتریج 18c به عنوان جاذب، تعیین شده و به ترتیب در محدوده gµ 800-600 و ml2250-1500 بودند. برای بهینه سازی شرایط کروماتوگرافی، اثر سه فاکتور آزمایشی: درصد حجمی استونیتریل، تتراهیدروفوران و استیک اسید در فاز متحرک، بر زمان های بازداری گونه های آزمایشی بررسی گردید. آزمایش های لازم جهت مدل سازی زمان بازداری گونه های آزمایشی و تعیین شرایط بهینه جداسازی آن ها، توسط ccd طراحی و انجام شدند. مدل سازی به روش رگرسیون خطی چندگانه مرحله ای انجام شد. جهت یافتن سازگاری مناسب بین تفکیک پیک ها و زمان بازداری آخرین پیک در نمونه عسل از روش بهینگی پارتو استفاده شد. زمان بازداری کوئرستین، هسپرتین و کرایزین ، تحت شرایط بهینه (36% استونیتریل، 5% تتراهیدروفوران، 5% استیک اسید در فاز متحرک) به ترتیب، 6/7، 8/5 و 22/3 دقیقه بود. تحت این شرایط پیک های گونه های آزمایشی به خوبی از پیک ترکیبات های مزاحم موجود در نمونه جدا شدند. حد آشکارسازی و محدوده خطی در اندازه گیری فلاونوئیدها، به ترتیب، ppm 060/0-042/0 و ppm 0/50- 5/0 بودند. انحراف استاندارد نسبی روش (استخراج و جداسازی) توسط پنج اندازه گیری مستقل گونه های آزمایشی در عسل تعیین و کمتر از 6% بود. مقدار کوئرستین، هسپرتین و کرایزین اندازه گیری شده در نمونه عسل مرکبات به ترتیب برابر با 0/33±7/60، 0/12±3/37 و 0/17±3/19، میکروگرم بر گرم بدست آمد.