نام پژوهشگر: محمد حسینینصر
علی اصغر عرب گلو محمد حسینی نصر
گونه ممرز هم اکنون حدود 30 تا 40 درصد از جنگلهای شمال کشور را پو شش می دهد؛ اما به دلایلی همانند نشانه گذاری، قطع و مصرف بیش از حد این گونه در طرح های جنگل داری و صنایع چوب کشور اخیرا یکی از گونه های در خطر انقراض محسوب می شود. از دلایل دیگر در خطر انقراض قرار گرفتن این گونه، داشتن ریشه های سطحی و عدم رقابت با گونه های نورپسند در دراز مدت است.هدف از این تحقیق دستیابی به تولید قابل قبول نهال، حفظ و توسعه این گونه در شرایط بحرانی است. این پژوهش در جهت ایجاد یک پروتکل اجرایی، در پی کشف فرمول بهترین نتیجه ریشه دار نمودن قلمه های این گونه است.به این منظور یک درخت ممرز 44 ساله با صفات ژنتیکی مطلوب، در ارتفاع 750 متری از سطح دریا، در پارسل 314 طرح جنگلداری لوه انتخاب شد. سپس قلمه هایی از چهار قسمت ارتفاعی درخت (5،10،15 و 20 متری)، در تیمارهای طول قلمه بلند (21 سانتی متری) و تیمارهای طول قلمه کوتاه (15 سانتی متری) تهیه گردید، و آزمایشات لازم جهت تعیین قابلیت ریشه زایی این قلمه ها در اکسین iba(تیمار هورمون) و آب مقطر (تیمار شاهد) و طی چهار مدت زمان مطالعه (30، 60، 90 و 120 روز) و بستر کاشت مخلوط ماسه بادی و خاکبرگ، انجام پذیرفت.نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که دربین شاخص های ذکر شده، بطور کلی 42/29 درصد از قلمه ها در تمامی تیمارها ریشه دار شدند که قلمه های طول بلند جمع آوری شده از ارتفاع 5 متری مربوط به تیمار هورمون اکسین ibaبعد از مدت زمان 90 روز با 63/33 درصد، بیشترین ریشه زایی را داشته است.
اولیاء یوسفیان محمد حسینی نصر
در ابتدا، بمنظور بررسی جوانه زنی و شکستن خواب بذر این دو گونه، تیمارهای خاص خواب شکنی روی بذور گونه های فوق اعمال شد. بدین منظور بذرها پس از ضدعفونی تحت تاثیر تیمارهای تناوب دمایی، خراش مکانیکی، آب جوش و اسید سولفوریک غلیظ قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری بین تیمارها در سطح احتمال یک درصد برای جوانه زنی بذر هر دو گونه کهور ایرانی و برهان وجود داشته است. آزمون چند دامنه ای دانکن نشان می دهد در گونه برهان، تیمار خراش مکانیکی بیشترین درصد جوانه زنی را داشته در حالیکه در گونه کهور ایرانی بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به تیمار اسید سولفوریک غلیظ بوده است. بطور کلی با توجه به نتایج بدست آمده می توان تیمار خراش مکانیکی (برای گونه برهان) و تیمار اسید سولفوریک غلیظ (برای گونه کهور ایرانی) را جهت افزایش درصد جوانه زنی گونه های فوق توصیه نمود. سپس مراحل مختلف ریزازدیادی این دو گونه با استفاده از ریزنمونه های هیپوکوتیل، کوتیلدون و ریشه،گرفته شده از نهالهای بذری که در مرحله قبل در شرایط درون شیشه ای تولید شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. بدین ترتیب که ریزنمونه ها تحت تاثیر دو هورمون bap و tdz با غلظتهای 1/0، 5/0، 1، 5 و 10 میکرومول جهت شاخه زایی مورد بررسی قرار گرفتند. سپس شاخه های تولید شده تحت تاثیر اکسین های iba و iaa با غلظتهای1و 5/2 میکرومول جهت بررسی ریشه زایی از ریز نمونه های انتخابی، مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد درگونه برهان، بیشترین میزان تولید کالوس ـ شاخه تحت تاثیر هورمون tdz با غلظت 1/0میکرومول، روی قطعات ریشه و درگونه کهورایرانی، تحت تاثیر هورمونbap با غظت1/0میکرومول روی قطعات کوتیلدون بوده است. نتایج مرحله ریشه زایی نیز حاکی از آن است که درگونه برهان ریشه زایی تنها تحت تاثیر هورمون iba با غلظت 5/2 میکرومول و درگونه کهور ایرانی نیز بیشرین میزان ریشه زایی تحت تاثیر همین هورمون با غلظت یک میکرومول مشاهده شد. گیاهچه های کشت بافتی با موفقیت درگلدانهای کوچک که در آنها ترکیبی از خاک برگ، شن و خاک معمولی استریل شده ریخته شده و در شرایط طبیعی به خاک منتقل شدند.