نام پژوهشگر: آسیه آقاجانی

مطالعه ی نمادشناختی نقش مرغ دو سر در دست بافته های ایل عرب در فارس
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده پردیس اصفهان 1392
  آسیه آقاجانی   بهار مختاریان

اسطوره ها و نمادها، در نخستین لحظه های شناخت هستی از سوی انسان، زاده شده و قدیمی ترین لایه های فرهنگ معنوی یک جامعه را بازتاب می دهند. فهم نمادها ی کهن، ما را در رسیدن به دیدگاه و شیوه ی تفکر بشر اولیه و زندگی معنوی آن ها یاری می دهد. کاسیرر معتقد است صور فرهنگ، تجلیات افکار و تصورات و عواطف انسانی اند و کارکردی سازنده دارند که باید آن ها را در حالت خلاقشان درک کرد و برای شناختش باید آن را در کنش های کاربردی اش بررسی کرد. او در روش نمادشناسی خود از مکتب پدیدار شناسی تبعیت می کند و بر این باور است که شناخت انسان تنها از راه صورت هایی از مفاهیم ذهنی که در واقع ابزارهای شناختی او هستند امکان پذیر است. صورت هایی که انسان می سازد، در سیر تحولشان همه ی خصوصیات مراحل پیشین خود را از دست نمی دهند و چه در قالب و چه در محتوا، آثاری از زندگی گذشته ی خویش را برای خود نگه می دارند. در این پژوهش به بررسی نماد عقاب دوسر و معانی و اعتقادات مربوط با آن در دو دو تمدن هند و ایران پرداخته خواهد شد. باد، پدیدآورنده ی زندگی در ابر باران زا و مرگ در توفان یکی از اسرارآمیزترین خدایان هندو اروپایی است. این ایزد در آغاز شخصیتی یگانه است که از سیمایی دوگانه برخوردار است، خدایی با دو چهره ی مرگ و زندگی، که در هند به صورت وایو، در بین النهرین به صورت انلیل و در ایران به صورت وای و زروان(خدای زمان) حضور می یابد. این خدای دوگانه به صورت مرغ دوسر (عقاب دوسر) در آثار به جای مانده از دو تمدن ایران و هند تجلی یافته است. حضور این نقش را به صورت نقش مرغ دوسر در دستبافته های ایل عرب فارس نیز می توان دید. پژوهش حاضر با توجه به منابع و آثار به جای مانده از گذشته به بررسی معانی نماد مرغ دوسر(عقاب دوسر) و اعتقادات مربوط به آن در بین النهرین، ایران، هند پرداخته و همچنین عناصر تصویری نقش مرغ دوسر در فرش ایل عرب فارس را مورد بررسی قرار داده است.