نام پژوهشگر: سمیه ذاکری خطیر
سمیه ذاکری خطیر مریم حاجی عبدالباقی
دین مبین اسلام مکتبی جامع است که برای تمام جنبههای حیات بشری برنامههای مدون و وزینی را ارائه نموده است. رسالت اجرای این برنامهها را نیز به برترین و والاترین شخصیتها، همچون پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه هدی (علیهم السلام)، محول کرده است. هر یک از این بزرگواران در اجرای این رسالت که همان انتقال مفاهیم دین مبین اسلام به بشریت بوده است، شیوه و روشهایی را برگزیدند که قابل تأمل و تفکر است. از این رو این پژوهش با عنوان "شناسایی روشهای مناسب در انتقال مفاهیم دینی با رویکرد به نهج البلاغه" سعی نموده، تا با استناد به کلام امام علی (علیه السلام)، روشهای کاربردی ایشان، در انتقال مفاهیم دین را استخراج نماید. در این پژوهش، ابتدا کلیات مورد نیاز بحث، تعریف شده است. بسترسازی برای انتقال مفاهیم دینی نیز، فصل دوم این نوشتار را به خود اختصاص داده است، که در این زمینه کنکاش گستردهای در فرمایشات علوی صورت گرفته و نتیجهی آن، دستاوردهای نوینی است که در خورِ توجه و امعان نظر است. فحص و تحقیق در گسترهی مخاطب شناسی امیرالمؤمنین (علیه السلام)، در امر تعمیق مفاهیم دینی، منجر به شناسایی نظریات جدیدی، همچون شناخت زمان و مقتضیات آن، شناخت شرایط سیاسی حاکم بر جامعه، امنیت مخاطب و تأثیر محیط زیست و جغرافیا در انتقال مفاهیم دینی، شده است. البته موارد متعدد دیگری همچون؛ شناخت ویژگیهای روانی و شخصیتی متربی و هماهنگی گفتار و رفتار علوی از لحاظ نظری و عملی نیز در این فصل مورد بحث قرار گرفته است. در فصل بعد، مهمترین نهادهای انتقال دهندهی مفاهم دینی معرفی شده اند. نهادهایی همچون، خانواده، حکومت و رسانه، که هر یک در حد ضرورت، مورد بررسی قرار گرفتند. از آن جایی که انواع رسانهها در عصر حاضر، حجم وسیعی از ارتباطات، تبادل دادهها و اطلاعات را به خود اختصاص داده است، از این رو، در این بخش از پژوهش، رسانه، بیشتر مورد توجه واقع گشته، و خود به سه بخش تقسیم شده است. بخش اول، کارگزاران امام هستند که به مناطق مختلفی فرستاده میشدند، بخش دوم، سخنرانیهای امام است که در مکانهای متعدد و در حضور جمع کثیری از مردم قرائت میشد، و در بخش سوم نیز اسامی راویانی ذکر شد که از امام روایاتی را نقل میکردند. در انتها نیز روشهای انتقال مفاهیم دینی ارائه شده است. روشهای نوینی همچون؛ روش قصهگویی، روش خاطرهگویی، روش نمایشی، روش بهرهگیری از علوم تجربی، روش فرصتیابی (شکار لحظهها)، روش مناظره، روش جابجایی (تغییر مکان مربی و متربی). روشهای دیگری نیز در این فصل آمده است که تا حد امکان سعی شده از زوایای دیگری مورد بررسی قرار گیرد، که این موارد از این قرارند؛ روش تشویق و تنبیه، روش عقلی، روش بیم و امید، روش توبه، روش جذب و دفع، روش ارائهی الگو، روش عبرتگیری، روش دعا، روش مدارا و آسانگیری، روش تکریم و احترام و روش محبت.