مسئله حیات، ممات و معاد از جمله مهم ترین موضوعاتی است که در آثار شاعران و نویسندگان زبان فارسی از جمله سعدی انعکاس قابل توجهی داشته است. با توجه به این که این مسائل با نحو? نگرش مذهبی و جهان بینی شعرا ارتباط تنگاتنگی دارد و عقاید مذهبی، مباحث اخلاقی و نحو? نگرش به جهان، اساس حرکت ذهنی شعرا از جمله سعدی را تشکیل می دهد، این مباحث در اشعار او نمود بارزی دارد. در شعر سعدی روح مذهبی بر جنب? فلسفی غلبه دارد و فلسف? او فلسف? حیات است و او مبادی دینی و هر آنچه را در پیوند با این موضوع می باشد، به انواع گوناگون در شعر و نثر خود آورده است. رسال? حاضر در سه فصل تدوین شده است. فصل اوّل: حیات، فصل دوم: ممات و فصل سوم: معاد. در بخش های هر یک از این فصول مباحث فرعی و وابسته به مدخل اصلی، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است. وی در بخش حیات به تمام مظاهر آن توجه داشته است. از قبیل: توصیف حیات دنیوی، نظام آفرینش، توصیه های اخلاقی و موارد دیگر. در بخش مرگ نیز بحث هایی هم چون: شهادت، احتضار و کیفیت موت گروه های مختلف انسان ها و مباحثی از این قبیل را ذکر کرده است، و در نهایت در بخش معاد نیز رکن استوار اندیش? وی در تمام مباحث ذکر شده و در این قسمت بر روز رستاخیز و نشر آدمیان و به تبع آن رسیدگی به اعمال، استوار است.