چکیده قطعاً یکی از مسائل مهم زندگی انسان که بر دیگر جنبه های آن آثار فراوانی دارد، شناخت حق و باطل است که در سرنوشت، شخصیت و خلق و خوی انسان بسیار تعیین کننده می باشد. نیاز به ارائ? تعریف جامع و دقیق از مسأل? حق ناپذیری و مسائل پیرامون آن، تبیین زمینه‏های پیدایش و آثاری که قرآن کریم دربار? این مسأله برشمرده است، از جمله ضروریاتی بود که ایده نگارش این پژوهش بر اساس آن شکل گرفت. دامن? این تحقیق شامل بررسی مسائل نظری در حوزه علوم تفسیری است. منابعی که در این پژوهش فرادست نگارنده بوده است، به دو دسته کتابهای لغت و تفسیر تعلّق دارد. کتاب‏هایی مانند لسان العرب و مفردات راغب اصفهانی در لغت، و المیزان طباطبایی و مجمع البیان طبرسی در تفسیر، بیشترین اهمیت و حجم استنادها را به خود اختصاص داده اند. این پژوهش از سه بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اوّل شامل کلّیات تحقیق است، بخش دوّم که بخش اصلی پژوهش به شمار می‏رود به بررسی ابزار تشخیص و نشانه‏های حق ناپذیری، زمینه‏های حق‏ناپذیری، آثار، شبهه و اختلاف افکنی توسط حق ناپذیران و راهکارهای قرآن اختصاص دارد. مشخص شدن مباحثی مانند پیروی از گمان، هوای نفس، التباس حق با باطل، فسق، تکبر، حسد، رفاه طلبی، ظلم، قدرت به عنوان زمینه‏ها و عناوینی مانند گمراهی، از دست دادن ارزش‏های انسانی، عذاب الهی، زوال نعمت ها، ذهنیت سوء و بدگمانی، بی ارزشی نزد خدا، همیشگی بودن عذاب، تهدید حق ناپذیران، حتمیت شکست و... به عنوان آثار حق ناپذیری از جمله نتایج این پژوهش اند. در نهایت، آنچه از تحلیل و بررسی کلیت عقاید و عملکرد حق ناپذیران به دست آمد، بیانگر ارتباط عمیق بین مصلحت های دنیاییِ مبتنی بر نفع شخصی و ظهور این پدیده است. به طوری که اکثریت آنان، علیرغم درک جبهه حق به خاطر امیال خویش، از قبول آن سر باز می زنند.