تنشهای محیطی مختل لف از جمله خشکی، مهمترین عامل محدود کننده باروری گندک در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا هستند که تولید موفق گندم را در این مناطق همواره به مخاطره می اندازد. استفاده از واریته هایی که آب قابل دسترس را با کارایی بیشتر مصرف کرده و قادر به تحمل خشکی باشند یک هدف عمده برای افزایش تولید در محیطهای مستعد خشکی است . اکثر منابع از گندم دوروم به عنوان یک گندم مقاوم به خشکی یاد می کند. این نوع گندم در کشور ما با وجود کمبود آب و دوره های خشک طولانی، در بخش عمده ای از اراضی گندمکاری و همچنین نیاز مبرم صنایع ماکارونی سازی به سمولینای گندم دوروم، جایگاه قابل توجهی در زراعت کشور نداشته و ناشناخته است . به منظور ارزیابی واکنش عملکرد، اجزای عملکرد و پاره ای از صفات زراعی مرتبط با مقاومت به خشکی چهار رقم گندم نان و دوروم به تنش های خشکی ابتدایی و انتهایی فصل رشد، این بررسی در سال زراعی 1375-76 در ایستگاه کشاورزی نیشابور بصورت کرت های خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی اجرا گردید. کرتهای اصلی به چهار سطح تنش خشکی: (so: بدون تنش (آبیاری کامل)، s1 تنش اولیه خشکی، s2: تنش شدید انتهایی خشکی و s3: تنش متوسط انتهایی و کرتهای فرعی به چهار رقم گندم: (v1: روشن، v2: مهدوی، v3: یاوارز و v4: عمرابی اختصاص داده شد. ارزیابی نتایج نشان داد که تنشهای خشکی تغییرات معنی داری را در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، تعداد سنبله، وزن دانه، مدت رسیدگی و دوره دانه بندی باعث شده اند. بالاترین عملکرد در شرایط بدون تنش و بیشترین کاهش عملکرد در شرایط تنش شدید انتهایی مربوط به رقم پر محصول و جدید مهدوی بود. همچنین بالاترین و کمترین تغییرات عملکرد در سطح تنش خشکی بترتیب در ارقام مهدوی و عمرابی مشاهده شد. در میانگین سطوح تنش خشکی برتری عملکرد با رقم یاوارز بود. کاهش عملکرد در تنش اولیه خشکی (s1) به علت کاهش تعداد سنبله و کاهش سنبله عملکرد در تنشهای انتهایی (s3 و s2) به علت کاهش وزن دانه بوجود آمد. براساس شاخص حساسیت به خشکی (s1)، حساسترین رقم به خشکی، مهدوی و براساس شاخص تحمل به خشکی (sti)، حساسترین رقم به خشکی تشخیص داده شد. همچنین براساس هر دو شاخص (s1) و (sti)، ارقام گندم و دوروم در مقایسه با ارقام نان مورد بررسی، مقاومت بالاتری به تنشهای خشکی از خود نشان دادند مقاومت بهتر ارقام دوروم می تواند به صفاتی مانند زودرسی، دوره طولانی تر پرشدن دان، گردن بلند سنبله، ریشکهای بیشتر و بلندتر و به احتمال زیاد به تعداد دیگری از ویژگیها مانند تنظیم اسمزی بالاتر، گسترش و قدرت جذب ریشه ای بیشتر و ... نسبت داده شود. مقایسه گروهی ارقام مورد مطالعه حاکی از برتری عملکرد دانه، شاخص برداشت ، طول مدت دانه بندی و طول گردن سنبله و طول ریشک ارقام گندم و دوروم در مقایسه با ارقام گندم نان می باشد.

نظر به اینکه برای دستیابی به حداکثر عملکرد دانه لازم است میزان تراکم کاشت در واحد سطح دقیقا مورد بررسی قرار گیرد بنابراین انجام آزمایشهای متنوع در این رابطه برای هر منطقه ضروری است . بدین جهت این تحقیق با هدف بررسی و شناخت اثرات تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد سینگل کراسهای 704 و 604 ذرت که از ارقام مهم تجاری گروههای دریررس و متوسط رس کشور می باشند در ایستگاه زراعی قراخیل قائم شهر به اجرا در آمد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی بصورت فاکتوریل در چهار تکرار اجرا گردید. هر تکرار شامل 8 تیمار (2 رقم × 4 تراکم) بود. ارقام شامل هیبریدهای سینگل کراس 704 و 604 و تراکمهای کاشت ، 45000، 57000، 69000 و 81000 بوته در هکتار بودند. کاشت با دست در فواصل بین ردیف 75 سانتی متر در کرتهایی به ابعاد 29/25 مترمربع اجرا گردید. تعدادی از صفات مورد ارزیابی عبارت از عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، خوابیدگی بوته، طول دانه، تعداد دانه در هر ردیف بلال، تعداد ردیف دانه بلال، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه و طول دانه بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، خوابیدگی بوته، طول دانه، تعداد دانه در هر ردیف بلال، تعداد ردیف دانه بلال، تعداد دانه در بلال و وزن هزار دانه وجود دارد. مقایسه میانگین عملکرد دانه سطوح مختلف ارقام (تراکم و اثرات متقابل آنها) نشان داد که بین دو رقم سینگل کراس 704، 604 و همچنین بین سطوح مختلف تراکم تفاوت معنی داری وجود دارد. بیشترین عملکرد بین دو را رقم سینگل کراس 704 در تراکم 69000 بوته در هکتار بمقدار 10/709 تن در هکتار بدست آورد. همچنین بیشتری عملکرد بیولوژیک را رقم 704 در تراکم 81000 بوته بمقدار 19/54 تن در هکتار بدست آورد. از دلایل برتری سینگل کراس 704 نسبت به سینگل کراس 604 وزن هزار دانه بیشتر، عملکرد بیولوژیک بالاتر، طول بلال بلندتر، خوابیدگی بوته کمتر، طول دانه بلندتر و تعداد دانه در هر ردیف بلال بیشتر می باشد. برای هر دو رقم تراکم 69000 بوته در هکتار توصیه می گردد. میزان دمای مورد نیاز برای کل طول دوره رشد برای رقم 704 و 604 به ترتیب 1950 و 1827 درجه بود.

بمنظور بررسی اثر فاصله ردیف و تراکم بوته بر روی عملکرد و برخی از اجزاء عملکرد سورگوم علوفه ای واریته اسپیدفید آزمایشات جداگانه ای در دو سال متوالی (1369 و 1370) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی تبریز (اراضی کرکج) صورت گرفت . تیمارها عبارت بودند از فاصله ردیف (با چهار فاصله ردیف 30، 40، 50، 60 سانتیمتر) و تراکم بوته (با چهار تراکم 150، 200، 250، 300 هزار بوته در هکتار) که دریک طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. فاصله ردیف بعنوان فاکتور اصلی و تراکم بوته بعنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. صفات عملکرد علوفه، ارتفاع بوته و تعداد پنجه مورد اندازه گیری قرار گرفت . تجزیه آماری داده ها نشان میدهد که بالاترین عملکرد علوفه خشک مربوط به بیشترین تراکم بوته و کمترین فاصله ردیف بود. فاصله ردیف 30 سانتیمتر نسبت به 60 سانتی متر و تراکم 300 نسبت به 150 هزار بوته در هکتار دارای عملکرد بیشتری از نظر آماری بوده است . تنها رگرسیون خطی بین فاصله ردیف با عملکرد علوفه و تراکم با عملکرد معنی دار بوده و معادله خطی آنها بترتیب y=14/57-0/05 x و y=8/22+0/172 x میباشد همچنین بین فاصله ردیف و عملکرد همبستگی منفی (r=-0.98) و بین تراکم و عملکرد همبستگی مثبت (r=0.99) وجود داشت . بیشترین تعداد پنجه در فاصله ردیف و تراکم کمتر حاصل گردید و این بعلت فضای کافی برای گیاه و رقابت کمتر بین بوته ها بوده است . فاصله ردیف در هیچیک از سالهای آزمایش بر روی ارتفاع گیاه اثر نداشته است ولی تراکم بوته بر روی ارتفاع در هر دو سال آزمایش اثر معنی دار داشته و افزایش تراکم بوته ارتفاع گیاه نیز افزاییش یافته است . در پایان با توجه به نتایج حاصل از داده های دو ساله از این آزمایش فاصله ردیف 30 سانتی متر و تراکم 300 هزار بوته در هکتار برای حصول حداکثر عملکرد علوفه برای واریته اسپیدفید در شرایط محیطی تبریز (کرکج) و مناطق مشابه پیشنهاد میشود . بمنظور دست یابی به تراکم های دقیق تر پیشنهاد میشود که برای واریته فوق آزمایشاتی با تراکم های بیشتر در شرایط منطقه انجام گیرد تا کیفیت عملکرد علوفه در تراکمهای بیشتر نیز مشخص شود.

جهت راه اندازی تکنیک الکتروفورز و مطالعه توده ها و واریته های گیاهی و تعیین ساختار ژنتیکی و سیستم تولید مثلی آنها با استفاده از این تکنیک ، 5 توده بومی سنگینگ ، تبریز، ورامین، نقده، قزوین و مشهد مورد مطالعه قرار گرفتند. سنگینگ با نام علمی lathyrus sativus و بنامهای محلی خلر، ماملی، پولیک و پولکه از خاواده لگومینوز، بعنوان گیاه علوفه ای، بیشتر در مناطق کوهستانی کشت میگردد. عصاره بافتی ساقه گیاهان کشت شده در تاریکی و در 22 درجه سانتی گراد با بررسی 3 سیستم آنزیمی "گلوتامات اکسالات ترانس آمیناز (got)، اسید فسفاتاز (acp) و استراز (est)، با استفاده از تکنیک ژل الکتروفوز شدند. سیستم ژلی استفاده شده در این بررسی ژل نشاسته با تامپون ژلی پولیک + edta و تامپون الکترودی تریس و اسید بوریک بود. پس از درست کردن ژل (یک روز قبل) عصاره ساقه های ایستوله در ژل قرار داده شد و عمل الکتروفورز تقریبا" بمدت 4 ساعت انجام گرفت . بعد از اتمام عمل ژل به لایه هایی با قطر حدود 2 یا 3 میلی متر بریده و هر لایه رنگ آمیزی گردید. بعلت عدم وجود ماده سوبسترای برا آنزیم got و مشکلات تکنیکی یا احتمالا" عدم وجود تنوع برای آنزیم aep در سنگینگ ، توده های مورد نظر بر اساس سیستم آنزیمی استراز مطالعه شدند. با استفاده از بررسی های الکتروفورزی سطح پلوئیدی این گیاه دیپلوئید تعیین گردید که شمارش کروموزومی توسط روشهای سیتولوژیکی ضمن تائید این مسئله، تعداد کروموزوم های سنگینگ را 14 عدد با 7 جفت نشان، دادند. باتوجه به نتایج حاصله از بررسی سیستم آنزیمی استراز فراوانی های ژنی و ژنوتیئپی و طح هتروزیگوتی در هر مکان ژنی و بطور کلی محاسبه گردید . مشخص شد که جمعیت سنگینگ تبریز در هر مکانی ژنی هتروزیگوت میباشد ولی در سایر جمعیت هموزیگوتی در بین مکانهای a و b مشاهده شد و سنگینگ نقده بیشترین مقدار هموزیگوتی را در میان توده های مورد بررسی داشت . همچنین " فاصلهء ژنتیکی " و "همسانی ژنتیکی" با استفاده از فرمولهای پیشنهادی نی (1978) برآورد شدند. بین جمعیت تبریز و جمعیت های مشهد و قزوین هیچ همسانی ژنتیکی بین جمعیت های ورامین و مشهد و نیز مشهد و قزوین هم کم میباشد. در بین 5 جمعیت مورد مطالعه بیشترین همسانی ژنتیکی یا بعبارت دیگر کمترین فاصله ژنتیکی بین سنگینگ ورامین و نقده مشاهده گردید . احتمالا" این دو جمعیت منشاء اولیه مشترکی داشته باشند. تست x برای بررسی حالت تعادل h.w. در هر جمعیت نشان داد که در جمعیت های تبریز و مشهد فرض تعادل h.w صادق نبود ولی در سنگینگ نقده تعادل در هر دو مکان ژنی، در سنگینگ ورامین تعادل فقط در مکان ژنی b و در سنگینگ قزوین تعادل در مکان ژنی a مشاهده گردید.

بیماری لکه نواری جو یک بیماری بذر زاد و تک چرخه ای بوده و عامل آن ‏‎pyrenophora graminea‎‏ است که در زمره قارچهای ناقص به شمار می آید. این بیماری در چند سال اخیر در اغلب مناطق ایران شایع شده است .

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی مقاومت به تنش شوری در 20 نوع تیپ گندم، معرفی ارقام مقاوم به آن در مراحل جوانه زنی، رویشی و زایشی و همچنین تعیین همبستگی مقاومت به سطوح شوری ناشی از کلرور سدیم در این مراحل، آزمایشی در دو مرحله اجرا گردید. در مرحله اول، واکنش جوانه زنی بذور ژنوتیپ ها در 5 سطح شوری (سطح شاهد و 4 سطح با هدایت الکتریکی 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر) بررسی گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ظروف پتری و با رعایت اصول استاندارد ‏‎ista‎‏ انجام یافت. آزمایش، مرحله دوم بصورت گلدانی، در داخل یک تونل پلاستیکی و بطور نسبی در شرایط طبیعی به مرحله اجرا در آمد. این آزمایش در 4 سطح شوری (سطح شاهد و 3 سطح 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) در بهار سال 1380 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی واقع در اراضی کرکج با استفاده از طرح فاکتوریل در قابل بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. بر اساس اندازه گیری 8 صفت در مرحله جوانه زنی (آزمایش اول) و نتایج حاصل از تجزیه کلاستر و تجزیه حساسیت محیطی مشخص شد که ژنوتیپ های کراس روشن، تجن، شیرودی و فلات در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها نسبت به تنش شوری در این مطالعه مقاوم تر بودند. همچنین، مشخص شد که کلیه صفات مورد اندازه گیری به طور معنی دار تحت تاثیر سو تنش قرار گرفتند. در آزمایش دوم، 18 صفت مرفولوژیک و آگرونومیک مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها در کلیه صفات در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. در این آزمایش غلظت یون های سدیم و پتاسیم در بخش هوایی گیاه اندازه گیری شد و نسبت پتاسیم به سدیم به عنوان یک معیار گزینشی قوی در این مرحله مورد استفاده قرار گرفت. همبستگی های محاسبه شده بین این نسبت و 18 صفت مذکور، مفید بودن این معیار را برای گزینش تایید کرد. تجزیه کلاستر و حساسیت محیطی برای 20 ژنوتیپ در این مرحله نشان داد که ژنوتیپ های تجن، روشن ‏‎n-75-11‎‏، ‏‎n-75-14‎‏، ‏‎n-75-3‎‏، ‏‎n-75-4‎‏، ‏‎n-7‎‏‏‎5-17‎‏ دارای میزان بالایی از نسبت پتاسیم به سدیم بودند و بنابراین به عنوان ارقام مناسب شناسایی شدند. ژنوتیپ های مقاوم بدست آمده از آزمایشهای اول و دوم به جز 6 ژنوتیپ، از هم متفاوت بودند و این نشان می دهد که مکانیسم مقاومت و ژن های دخیل در ایجاد مقاومت به شوری در مرحله جوانه زنی و مراحل بعد از آن مشاهده نبود و مستقل از هم می باشند. از این رو 6 ژنوتیپ کراس روشن، روشن، اترک، تجن، ‏‎n-75-15‎‏ و ‏‎n-75-17‎‏ بعنوان ارقام مشترک مقاوم در هر دو مرحله (از دانه به دانه) معرفی شدند.