نام پژوهشگر: محمدجعفر بهتاش
مریم قوامی یعقوب منصوری
استان خوزستان از نظر سطح زیر کشت گلدرگلخانه و فضای باز مقام چهارم را در کشور دارد. متغیرهای مختلفی در تولید محصولات گلخانه ای اثر دارند. در این تحقیق اثر دو متغیر نوع محصول شامل رز و مریم و سطح زیر کشت گلخانه با سه سطحکوچک(مساحت کمتر از 2 هکتار)، متوسط(مساحت 2 تا 4 هکتار) و بزرگ(مساحت بیشتر از 4 هکتار) بر شاخص های انرژی و اقتصادی گلخانه ها بررسی شد. این پژوهش در سال 1390 در استان خوزستان با استفاده از نمونه گیری تصادفی توسط آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و تکمیل پرسشنامه توسط 24 بهره بردار گلخانه های گل شاخه بریده انجام شد. نتایج ارزیابی اقتصادی نشان داد برای گل شاخه بریده رز بیشترین میزان نسبت فایده به هزینه18/2 و بیشترین مقدار نرخ بازده داخلی 110 درصددر نرخ بهره 12 درصد و در سطح گلخانه کوچکمی باشد.همچنین کمتریننسبت فایده به هزینه 43/1و کمترین مقدار نرخ بازده داخلی 65 درصددر نرخ بهره 24 درصد و در سطح گلخانه متوسطمی-باشد. نتایج برای گل شاخه بریده مریم نشان می دهد که بیشترین نسبت فایده به هزینه به مقدار08/1و بیشترین مقدار نرخ بازده داخلی 20 درصددر نرخ بهره 12 درصد و در سطح گلخانه کوچک می-باشد. کمتریننسبت فایده به هزینه برای گل مریم85/0می باشد که در نرخ بهره 24 درصد برای سطح گلخانه های متوسط و بزرگ بود. کمترین مقدار نرخ بازده داخلی به مقدار 5 درصددر نرخ بهره 24 درصد و در سطح گلخانه بزرگمی باشد. نتایج تحلیل انرژی نشان داده است که شاخص بهره وری انرژیدر تولید رز و مریم به ترتیب 2/1 و 90/0 شاخه گل بر مگاژول بود. بهره وری انرژی در تولید گل رز بالاتر از مریم بود. نتایج تجزیه واریانس این شاخص در تولید رز و مریم گلخانه ای اختلاف معنی دار نشان می دهد. با توجه به نتایج بدست آمده کشت گل رز در سطح کوچک در گلخانه-های منطقه مورد مطالعه بهترین انتخاب برای بهره برداران گلخانه-ها می باشد.توجه به نکات مدیریتی در سیستم تولید محصولات کشاورزی برای کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری انرژی ضروری است.به نظر می رسد آموزش و آگاه سازی کشاورزان بیشترین اثر را بر استفاده بهینه از نهاده ها و جلوگیری از مصرف غیرضروری نهاده ها دارد که سبب کاهش هزینه های غیر ضروری و بهینه سازی مصرف انرژی می شود.
حجت الله تقی پور جاوی هوشنگ بهرامی
بررسی شاخص¬های اقتصادی انرژی به عنوان دو رکن اساسی پایداری سیستم های زراعی همیشه مورد توجه بوده است. با وجود مطالعات مناسبی که در زمینه بررسی چرخه تولید و مصرف انرژی اکثر محصولات کشاورزی صورت پذیرفته، به نظر می¬رسد مطالعه جامعی که سیکل زراعی رشد یونجه طی سال¬های مختلف در آن بررسی شده باشد صورت نپذیرفته است. همچنین با توجه به اهمیت روز افزون سیستم های نوین آبیاری لازم است تاثیر این سیستم ها بر الگوی بهره¬وری انرژی و اقتصادی مزارع به صورت جامع¬تری بررسی گردد. در این مطالعه وضعیت اقتصادی-انرژی تولید یونجه در منطقه دشت خانمیرزا طی سیکل رویشی چند ساله این گیاه به صورت جداگانه بررسی گردید. داده ها از طریق پرسشنامه¬هایی که به صورت حضوری تکمیل شدند به دست آمد. نتایج مطالعه نشان داد که سال اول زراعی، تولید یونجه از نظر شاخص های انرژی اقتصادی نامطلوب و ضعیف می¬باشد. به طور میانگین در منطقه برای کشت یونجه تحت سیستم آبیاری غرقابی mj/ha6/62527 و در سیستم آبیاری بارانی mj/ha 2/46848 انرژی مصرف می¬گردد. میزان شاخص نسبت انرژی در مزارع مذکور به ترتیب برابر 90/3 و 06/5 به دست آمد. به طور کلی میزان مصرف اکثر نهاده¬های انرژی در سیستم آبیاری غرقابی نسبت به سیستم آبیاری بارانی به شکل معنی¬داری بیشتر بود اما عملکرد انرژی خروجی سیستم غرقابی نیز به شکل معنی¬داری بیشتر می¬باشد. میزان کل انرژی خروجی طی سال¬های دوم نسبت به سال اول زراعی افزایش و طی سال¬های بعد دوباره روند کاهشی نشان داد. به جز شاخص اقتصادی درآمد کل که در سیستم غرقابی (00/89985 هزار ریال) نسبت به سیستم بارانی (17/87529 هزار ریال) بیشتر می بود، سایر شاخص¬های اقتصادی (هزینه کل، سود خالص و کارایی اقتصادی) در سیستم بارانی مطلوب تر بودند. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که حساسیت تولید یونجه در منطقه به نهاده های انرژی کود شیمیایی شامل ازت، فسفر و پتاسیم در هر دو سیستم آبیاری بالا می باشد. نتایج این مطالعه پیشنهاد می¬کند که به دلیل کارایی مصرف آب، اقتصادی و انرژی بالاتر در سیستم بارانی، این سیستم جایگزین سیستم های آبیاری غرقابی گردند. همچنین افزایش مصرف نهاده انرژی کود فسفر و کود پتاسیم در هر دو سیستم زراعی جهت افزایش عملکرد انرژی مزارع توصیه می¬گردد.