تحصیل سعادت و دوری از شقاوت و رهایی از ناهنجاری های فردی، اعتقادی و اجتماعی به عنوان آرزوی بسیاری از مردمان برکسی پوشیده نیست. تبیین این دو مفهوم وابسته به نوع نگرش انسان ها به زندگی خویشتن است که موجب پیدایش دو مسئله اساسی تحت عتوان خودباوری و خودباختگی می شود. دنیای امروز به موازات پیشرفت تکنولوژی و صنعت و دستیابی به انواع آگاهی ها کماکان در دریای آلوده خودباختگی گرفتار است. خلاء آرمانی بشریت امروز که موجب پیدایش این معضل شده است دوری از ایمان و معنویت است. رسیدن به حیات طیبه در گرو خودباوری است. در مقابل، خودباختگی عاملی است برای سرافکندگی انسان ها و جوامع بشری. بسیاری از بحران های روحی امروز جوامع به دلیل عدم درک صحیح انسان ها از خویشتن خویش به عنوان خلیفه الهی در زمین است. نظر به ضرورت و اهمیت این مسئله در این رساله که به شیوه توصیفی - تحلیلی و به صورت توصیفی، تحلیلی نگارش یافته ودر پنج فصل تهیه شده است در حد ممکن سعی شده است، پس از بیان کلیات در فصل اول وپس از آشنایی با مفهوم خودباوری و خودباختگی در فصل دوم، با ویژگی ها وشاخص های بارز آن دو همچون عزت نفس، توکل، و... در فصل سوم پرداخته شود. در فصل چهارم کشف عوامل ایجاد خودباوری مانند خودشناسی، بازگشت به خویشتن و دستیابی به هویت انسانی، وبررسی علل خودباختگی از جمله تحجر و انفعال، تعصب، و... مورد توجه وبررسی قرار گرفته است و در فصل پنجم پیامدهای خودباختگی همچون از دست رفتن شان وکرامت انسانی، نگرانی و نومیدی، ارتجاع و...، و احصاء آثارخودباوری از جمله دستیابی به آزادی، مقبولیت اجتماعی، عاقبت به خیری، و بوجود آمدن فضای امیدواری و نشاط در جامعه و عوامل ایجاد این دو پدیده در میان افراد و جامعه با استناد به آیات کلام وحی و روایات ائمه هدی (علیه السلام) بعنوان هادیان کاروان بشریت مورد بررسی وکنکاش قرار گرفته است. تبیین وتطبیق موضوعات فوق از نگاه روانشناسی برآموزه های قرآنی و حدیثی و معرفی قرآن کریم به عنوان خاستگاه دو مسئله خودباوری و خودباختگی و بررسی مفاهیم همسان آن دو از نتایج این پژوهش خواهد بود.