جامع حدیثی کافی، مهم ترین کتاب امامیه، در طول دوران غیبت، از سوی حدیث شناسان متقدم و متأخر مورد ارزیابی های مختلف قرار گرفته است. در ارزیابی و اعتبار سنجی متقدمان، اطمینان به صدور عمده ی احادیث کافی از معصوم – علیه السلام –، اعتبار و صحت این مجموعه ی حدیثی را رقم می زند، اما در اعتبار سنجی متأخران، احادیث کافی به انواع چهارگانه ی حدیث (صحیح، حسن، موثق، ضعیف) تقسیم می شود، در این ارزیابی بسیاری از احادیث کافی را غیر «صحیح» برشمرده اند. خلط معانی اصطلاحات و ملاک های ارزیابی در دو نحوه سنجش احادیث، سبب گردیده تا در تلقی اولیه، به ویژه در دید افراد ناآشنا با قرار داد ها و اصطلاحات، معتبر ترین جامع حدیثی شیعه ی امامیه، بی اعتبار جلوه نماید، و از سوی دیگر با قرار گرفتن بسیاری از احادیث کتاب «الحجه» تحت عنوان «ضعیف»، برخی منکران امامت و منتقدان آموزه های امامیه، از آن سوء استفاده کنند. در شیوه ای نوین، با مرتب نمودن و باز سازی طرق و اسناد احادیث، و مراجعه به گزارش های رجالی در باره ی مولفان و تألیفات آنان، شواهدی به دست آمد که با توجه به آن، منابع کلینی در اخذ حدیث و تدوین کافی، بخش کتاب «الحجه» مورد شناسایی قرار گرفت، و نشان داده شد که این مجموعه از احادیث، بر گرفته از «اصول» اصحاب امامان – علیهم السلام – بوده است و بدین طریق اعتبار اجمالی احادیث مورد نظر تأیید شد. به عبارت دیگر، در این بررسی، صحت و اعتبار کلی و نه یکایک احادیث این مجموعه، با اتکاء بر یکی از قرائن اطمینان به صدور حدیث از معصوم - علیه السلام - به اثبات رسیده و نشان داده شده است که عمده ی احادیث کتاب «الحجه» که تبیین کننده ی مبحث امامت، ذیل عناوین مختلف است، از کتب مشهور و معتبر عصر امامان– علیهم السلام- ، اخذ شده است.

این رساله در نظر دارد به نقد و بررسی روایات در تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، اثر «ابی الفضل احمد بن ابی سعد بن احمد بن مهریزد المیبدی» بپردازد. میبدی مسلمانی عقیده مند از اصحاب حدیث است که به براهین عقلی اعتمادی ندارد و در فروع شافعی است اما در کلام پیرو مکتب اشعریون می باشد هر چند خود صریحاً عنوان نمی دارد . در عقیده او، قرآن قدیم است و بین ذات و صفات خدا تفاوت وجود دارد ضمن اینکه معتقد به رویت خداوند در آخرت است. تفسیر او تفسیر نسبتاً مفصلی است‏به زبان فارسی آمیخته به عربی که تفسیر را به 3 نوبت تقسیم کرده است. نوبت اول، ترجمه فارسی آیات. نوبت دوم تفسیر به معنای متعارف شامل بحث در وجوه معانی، قرائت مشهور، سبب نزول، بیان احکام، ذکر اخبار و آثار و نوادری که تعلق به آیات دارد. ونوبت سوم مربوط به رموز عارفان و اشارات صوفیان است. میبدی به کوچکترین مناسبتی، در نوبت دوم تفسیرخود به ذکر داستان انبیاء ،اقوام سلف و وقایع زمان نزول وحی می پردازد که سرشار از اسرائیلیات وجعلیات است .خصوصاً در اموری که با عصمت انبیا: وپیامبر اکرم9 منافات دارد. برهمین اساس در ذیل آیاتی که سبب نزول محسوب می شوند ، رطب و یابس را به هم بافته و اقوال گوناگونی را نقل کرده است که خالی از اشکال نمی باشد . در بحث روایات مکی ومدنی میبدی تمام اقوال موجود را می آورد و در آخر قول درست را بیان می دارد ، در این بخش از روایات نیز گهگاه گفتار او با روایات صحیح ناسازگار است. او برای آیات منسوخ دامنه گسترده ای قائل است به طوری که آیات زیادی را منسوخ به آیه سیف می داند وحتی در این زمینه قائل به تحریف قرآن است. در بحث رویکرد او به اهل بیت :، او روایات اهل بیت : را در تفسیر قرآن ، بیش از هم مذهبانش (اهل تسنن) نقل کرده و روایات بسیاری را در فضیلت امام علی 7، فاطمه زهرا 8و اولاد پاک آنها آورده است، که این بخش از نقاط قوت تفسیر او محسوب می شود .

چکیده یاستارالعیوب تربیت، ابزار تعالی و کمال انسان و جامعه بشری است و تربیت فطری منشأیی برای دیگر تربیتهاست چرا که سعادت و یا شقاوت حاصل از نوع پرورش فطرت، سعادت یا شقاوت جاودان است. میل به کمال، جزء فطرت انسان است پس لازم است برای رسیدن به آن، که هدف آفرینش انسان است، برنامهای بر اساس فطریات او طراحی گردد. با توجه به این مشکل که انسان در تشخیص مصداق صحیح کمال حقیقی و شکوفایی فطرت خویش به خطا میرود؛ هدف کاوش این پایاننامه ارائ? برنامهای هر چند مختصر بر اساس آموزههای امیرالمومنین علی(علیهالسلام)، برای شکوفایی فطرت و ایجاد تربیتی صحیح و در نتیجه ایجاد جامعه انسانی است که در نهایت قرب الهی به ارمغان میآورد. هر چند انسان تجزیه ناپذیر است اما برای فهم و درک رفتارهای انسانی و یافتن شیوههای تربیتی مناسب لازم است از منظرهای گوناگون به انسان توجه نمود و جایگاه فطرت را در ساختار وجودی او یافت. انسان ترکیبی از روح و جسم است و فطرت ویژگیهای مشترک بین هم? انسانهاست. ویژگیهایی از قبیل: 1ـ بین هم? انسانها در هر زمان و مکان مشترک است. 2ـ بر اساس توحید است. 3ـ دین الهی بر آن منطبق است. 4ـ حجت و دلیل خداوندی است. 5ـ دارای بینش و گرایش است. 6ـ زوال ناپذیر و در نتیجه حجاب گیرنده و شکوفا شونده است. 7ـ انسان را به غایت و هدف اصلی آفرینش میرساند. فطرت انسان کمال طلب است و بر اساس این میل که خداوند عطا نموده، وی هم? ابعاد زندگی خود را تنظیم میکند و به دلیل ابعاد وجودی دیگری که در ساختار انسان وجود دارد؛ مانند غریزه و نفس، انسان در به ثمر رساندن فطرت کمال طلب خویش به انحراف رفته و با مصادیق اشتباه مسیر زندگی خویش را طی میکند. اما روشهای تربیت فطری میتواند با عنایت به داشتههای فطری انسان مانند حب کمال، حب بقا، حب اتکا، حب علم، حب خوف، حب رجا، حب رضا و تسلیم، حب پرستش و توجه به موانع و عوامل شکوفایی آنها، انسان را به سوی کمال حقیقی سوق دهد. در این پژوهش، هرکدام از فطریات انسان را مورد بررسی قرار داده و در خصوص هر بعد از فطرت به عوامل، موانع و روشهای ویژه آن دست یافتیم و در خصوص هر بُعد از ابعاد فطرت، اثرهای تربیتی آن نیز بررسی شده است. از آنجا که اصل فطرت بر توحید است ـ زیرا کمال مطلق یکی است و آن خدای یگانه است که منشاء هم? کمالات است ـ در پایان هر گفتار نگاهی توحید گرایانه نیز صورت گرفته است. در نهایت اینکه در این پژوهش ساختاری مبتنی بر ویژگیهای خدادادی و فطری انسان برای تربیت وی ارائه شده است.

قرآن معجزه ی جاویدان الهی است و خداوند تعالی آن را هدایتگر انسانها معرفی کرده است،اما اگر معنای آیات الهی به درستی فهمیده نشود، امکان تفکر در آن و شناخت این کتاب آسمانی وجود ندارد پس فهم معنا و شناخت آیات ضروری است. بنابراین به خاطرابلاغ پیام الهی به ملل مختلف، قرآن به زبان های مختلف ترجمه گردیده است اما از آن جایی که ترجمه برخی از عبارات قرآن به صورت تحت اللفظی ممکن است مانع از انتقال معانی و مفاهیم ژرف آن شود، مترجمان ناگزیر از گنجاندن افزوده هایی نمایان و یا اشراب شده در متن ترجمه شده اند که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سبب نزول و یا مباحث کلامی و اصولی و...انجام گردیده است و این جاست که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس می گردد. از این رو در این پژوهش، به بررسی افزوده های هفت ترجمه ی معاصر قرآن به زبان فارسی در جزء های 25 و 26،پرداخته شده است که عبارتند از: ترجمه های«الهی قمشه ای،خرمشاهی، صفارزاده،فولادوند، گرمارودی، مشکینی و مکارم». در این پایان نامه، ابتدا آیاتی که مترجمان در ترجمه ی آنها افزوده هایی را اضافه نمودند، استخراج گردیده است.شایان ذکر است که در این میان تنها افزوده های موثر و کلیدی مورد بحث و تحلیل قرار گرفته اند.سپس با مراجعه به تفاسیر معتبر شیعه و سنی، منابع لغوی ، روایی و ... و مبنا قرار دادن آنها ،به تحلیل و بررسی افزوده ها پرداخته شده است و میزان مطابقت آنها با آراء مفسران مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به این مهم اشاره شده است که آیا ذکر این افزوده ها برای فهم بهتر آیات مورد بحث، لازم بوده یا زائد و بدون کارایی است؟ در پایان و پس از تحلیل و بررسی افزوده ها در ترجمه های هر آیه، در حاصل بحث، تحت عنوانِ نتیجه گیری ذکر شده است که کدام یک از مترجمان ترجمه ی بهتری ارائه کرده اند. کلید واژه ها: تحلیل و بررسی تطبیقی، ترجمه قرآن،ترجمه های معاصر، جملات افزوده، تفاسیرمعاصر.

چکیده ندارد.

شناخت و تحلیل مکاتب حدیثی شیعه یکی از مباحث مهم و ضروری در موضوعات مربوط به تاریخ و رجال می باشد. مکتب حدیثی قم با داشتن ویژگیهایی، از دیگر مکاتب حدیثی شیعه - همچون مکتب مدینه، کوفه، بغداد، ری و خراسان دارای تمایز است . کثرت محدثان این حوزه حدیثی، اقدامات مفید آنان در تدوین برخی از مجموعه های گران سنگ حدیثی، اهتمام شدید بر حفظ سلامت احادیث از آسیب خلط با احادیث ضعیف و غلوآمیز، مقابله با ناقلان اینگونه احادیث ، گرایش به حدیث با اخباری گری و پرهیز از دخالت مستقیم عقل در نقادی و فهم شریعت و تکیه بر متون دینی، دیدگاه خاص نسبت به غلو و غلات و برخورد با غالیان و ناقلان احادیث غلوآمیز- حتی در حد تصمیم به قتل و با اخراج آنان از قم و یا متهم کردن آنان به فساد عقیده و مذهب - و برخی دیدگاه های خاص کلامی، فقهی، اصولی و رجالی از مهمترین ویژگیهای محدثان مکتب قم بوده است . این حوزه حدیثی در دو قرن سوم و چهارم، اوج دوران نشاط و تحرک خود را پشت سر نهاد و سرانجام با فعالیتهای شیخ مفید و سید مرتضی و دیگر عقل گرایان مکتب بغداد، در انتهای قرن چهارم، جای خود را پس از حدود بیش از یک قرن ریاست به مراکز علمی شیعه ، به مکتب بغداد داد.

در این رساله یکی از اساسی ترین آرای "گلدزیهر" خاورشناس بزرگ مجارستانی در خصوص تعارض نصوص قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفت ، گلدزیهر در نظریات خود،علاوه بر مطرح ساختن شبهات و اشکالات در باره قرآن و پیامبر(ص ) ادعا کرده بود، قرآن که مهمترین منبع دینی مسلمانان می باشد پر از تناقض و تعارض گویی است . او برای اثبات نظریه خویش با مقایسه آیات مکی و مدنی قرآن بیان کرد که آیات مکی دعوت به اختیار و آیات مدنی جبر را مد نظر قرار داده اند. در این رساله نویسنده تلاش کرده است تا ثابت کند که میان آیات مکی و مدنی قرآن تعارضی وجود ندارد و در پایان به توضیح علل اشتباه گلدزیهر و خاورشناسان همفکرش پرداخته است .

قرآن کریم معجزه جاودان نبی اکرم (ص) است که در آن هیچگونه کژی و دگرگونی روی نداده و از دستبرد تحریف مبرا و دور مانده است و در آیات و عبارات آن هیچگونه اختلاف و تناقضی دیده نمی شود، از این روست که هدایتگر جهانیان خوانده شده است . با این وصف ، عده ای با انگیزه های مختلف و بعضا به جهت مخالفت و جلوگیری از توسعه و گسترش اسلام، درصدد آن برآمده اند تا در قداست و الهی بودن این کلام الهی خدشه نمایند و با این اهداف ، شبهه موهوم و بی اساس وجود تناقض در قرآن را مطرح نموده اند، نیز جمعی دیگر هر چند مانند گروه اول دارای انگیزه ستیزه جویی و مخالفت با اسلام نبوده اند، اما به سبب عدم آشنایی با کلام عرب ، اسلوب و شیوه های متنوع بیانی، خصوصا عدم توجه آنان به کاربرد مجاز لغوی، عام و خاص ، مطلق و مقید، مشاکله و نظایر آن، گرفتار توهم تناقض در قرآن گردیده اند. گرچه مخالفان اسلام کوشیده اند آیات قرآن را متناقض جلوه دهند، ولیکن در این مورد توفیقی کسب ننموده اند، چرا که آنان دلیل واضح و روشنی ارائه نکرده و دلیلشان تنها، ادعای موهوم و بی اساس آنها می باشد. و با تدبر و تفکر در قرآن معلوم می گردد که در هیچ جای قرآن، دو آیه متناقض و یا متعارض با هم دیده نمی شود. اشتباه این عده بخاطر عدم آشنایی آنان با اسالیب کلام عرب و عدم فراهم آوردن مقدمات و دانشهای علمی جهت فهم و تفسیر آیات قرآن بوده است که با اتخاذ و بکارگیری روشهای صحیح در راه فهم آیات کریمه و با تدبر و تفکر در این کلام الهی، واهی بودن ادعاهای موهوم آنان ثابت می گردد.

این پژوهش در چهار فصل با عنوانهای: -1 اعجاز و مفهوم غیب از دیدگاه لغویین، علما و کتب حدیثی -2 اخبار از اوضاع و احوال گذشته و گذشتگان (حضرت نوح (ع)، لوط (ع)، یوسف (ع) کفالیت مریم، ذوالقرنین) -3 اخبار از حال و مسائل مربوط به زمان پیامبر اکرم (ص) -4 گزارش از آینده و برخی از پیشگوییهای قرآن کریم بررسی می گردد. در فصل نخست به معنای اعجاز قرآن و وجوه آن، اخبار به غیب بعنوان یکی از وجوه به غیب از نظر لغت و اصطلاح، آرا علما و دانشمندان علوم قرآنی در وجه اعجاز قرآن و ... پرداخته شده است . در فصل دوم به فراخور حال، داستان حضرت نوح، یوسف و کفالت مریم که در قرآن از آن به "انباالغیب " تعبیر می کند. و نیز داستان حضرت لوط و ذوالقرنین، بیان گردیده است . در فصل سوم اتفاقات و احوالی که در مزان پیامبر اکرم (ص) از سوی منافقان طرح گردیده است . بطور مختصر پرداخته شده است . و در فصل آخر این پژوهش ، تعدادی معدودی از غیب گویی ها و پیشگویی ها در قالب آیات قرآنی بیان شده است که البته معتقدیم تمام قرآن، غیب است ولی پرداختن به تمام علوم قرآنی در حد یک پژوهشی این چنینی میسر نیست و فرصت فراوان می طلبد.

علم تفسیر از جمله علوم قرآنی است که پیشینه ای داشته و از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان قرار گرفته است در واقع می توان اولین شارح قرآن را خداوند دانست زیر خداوند بلند مرتبه در بسیاری از آیات خود به تفسیر و شرح سخنان خود پرداخته است لذا محکم ترین و مطمئن ترین راه در شرح آیات ، خود قرآن است و بعد از خداوند پیامبر عظیم الشان اسلام خاتم النبین صلی الله و علیه و آله و بعد از ایشان ائمه اطهار علیهم السلام بزرگترین مفسران قرآن محسوب می شدند البته طبق نظر خود قرآن راه تفسیر فقط مختص این بزرگان نیست . بلکه طبق نظر قرآن که در آیات مختلف انسانها را به تدبر و تفکر و تعقل و شناخت در سخنان خداوند دعوت می کند همه انسانها فراخور توان علمی و معنوی می توانند از این سفره الهی تغذیه شوند همانگونه که در قرون مختلف تاریخ بشر در دوران ائمه اطهار علیهم السلام و بعد از آن علما تفسیر ظهور کرده و هر کدام از جنبه های گوناگون فلسفی، عرفانی، علوم، اجتماعی و ... این معجزه جاویدان را در مورد بررسی قرار داده اند لذا ما هم با توجه به توان اندک علمی و فراخور و موقعیت خود به این ریسمان الهی چنگ زدیم تا بتوانیم نظرات تفسیری راغب اصفهانی مولف کتاب "المفردات " را استخراج کرده و از نظرات تفسیری ایشان در قرن چهارم هجری قمری اطلاع یافته و از حقایق اسرار الهی به قدر توان پرده برداریم لذا کوشش کردیم که با مقایسه نظرات ایشان و مفسران گرانقدری همچون شیخ طبرسی و زمخشری که نزدیک به قرن ایشان هستند نظرات راغب را روشن تر و نمایان تر بیان کنیم و ارزش کار ایشان را بیشتر نشان دهیم البته در این میان از تفاسیر گرانقدر دیگری هم استفاده شد تا هم تبحر مولف در پرداختن به پاره ای از الفاظ قرآن آشکار شود هم تفسیر این آیات و لغات بسط بیشتری پیدا کند تا خواننده به بهر وافی برسد و در واقع می توان گفت که این تحقیق خود تفسیری است بر آیات جز اول قرآن کریم که خداوند توفیق فهم آن را به بنده حقیر خود در حد توان ناقص عطا فرمود.

این رساله مشتمل بر سه بخش اصلی و یک بخش ضمیمه است .در بخش نخست اظها ذهبی پیرامون تفسیر منسوب به امام حسن عسگری (ع) و بررسی میزان اعتبار و استحکام سخن وی در این باره بحث گردیده است .در بخش دوم به بررسی اظهارات ذهبی راجع به ((مجمع البیان لعلوم القرآن)) پرداخته شده .در بخش سوم نقد و بررسی نوشته ذهبی پیرامون تفسیر ((الصافی فی تفسیر)) مد نظر بوده و شرح داده شده است و در بخش ضمیمه استمداد از جن و انس سوءاستفاده از اشتراک لفظ نقل شفاهی احادیث و تمایلات دربار، توضیح داده شده است .

با توجه به پراکنده بودن مباحث تفسیری سیدمرتضی (ره) در این رساله فهرستی از آیات مورد بحث این دانشمند از کتب مختلف او فراهم آمده و تحقیق لازم درباره آنها انجام گرفته و سعی شده ابیاتی که دانشمند یاد شده بدانها استشهاد نموده ترجمه و گویندگان این اشعار شناسائی شوند و منشاء آراء او معلوم گردد و عبارات و اصطلاحات مشکل حل گردد و اعلام و اشخاصی در متن کتاب آمده معرفی گردد این رساله در مقدمه دارای ترجمه احوالی از سیدمرتضی نیز می باشد .

از بهترین رساله هائی است که درباره زن، و به ویژه از نگاه "نهج البلاغه" تدوی شده و نویسنده آن با بیانی رسا و گویا و مستند به منابع مناسب از عهده این مهم برآمده، و با مقدمه و پیشگفتاری دلنشین و جذاب کار خود را آغاز نموده و طی نه فصل به طور گسترده و دقیق، مطالب لازم را یاد کرده، و حیثیت و اعتبار زن را از نظر اسلام و به ویژه از دیدگاه نهج البلاغه روشن ساخته است .

از آنجاکه تفاسیر صوفیه مورد قدح و طعن قرار گرفته، نویسنده رساله نخست درباره مکتب و مسلک آنها گفتگو کرده است ، لذا در بخش اول راجع به مفهوم لغ و اصطلاحی تصوف سخن به میان آورده و به ترتیب در بخشهای دیگر، مسئله کشف و شهود و آنگاه مکتب و روش تفسیری صوفیه و عرفاء، آمده و در پایان به طور فهرست وار، بخشی از کتب تفسیری صوفیه معرفی شده است .

در این رساله نویسنده به عنوان مقدمه، سی اثر در زمینه ناسخ و منسوخ قرآن را از قرن دوم هجری تاکنون نام برده است .سپس درباره اعتبار و ارزش این نسخه و روش کار سخن گفته است .

در این رساله ضمن بهره گیری از روایات و آراء و اقوال فریقین و نقد آنها، تحقیقی پیرامون کیفیت جمع و تدوین قرآن کریم صورت گرفته است و چون جمع قرآن برای نخستین بار به شخص خاصی منسوب است که مستند آن نمی تواند چندان مورد قب باشد، نویسنده رساله کوشیده است ثابت نماید که این جمع در زمان نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) صورت گرفته و ترتیب و تنظیم آن طبق قرآن موجود به دستور آن حضرت بوده است ، دانشجوی مذکور از نود و هفت ماخذ در تدوین این رساله بهره برده است .

تاکنون فقط دو نسخه از این کتاب شناخته شده و نویسنده رساله با کوشش و دقت در خور، نیمه اول متن را علاوه بر ترجمه به گونه ای مبسوط و گسترده به تحقیق گرفته و با استفاده از منابع متعدد و معتبر در جهت اثبات نظریه مولف در جهت حقانیت عدم تحریف قرآن و رد بر "فصل الخاطب " مطالب مفید و سودمند آورده است سخن در این بخش تا قسمتی از مقال اول ادامه یافته است .

نویسنده این رساله علاوه بر ترجمه متن به صورت گسترده با استفاده از منابع معتبر، مطالب بخش دوم را مورد نقد و تحقیق قرار داده و در جهت اثبات عدم تحریف قرآن و رد بر کتاب "فصل الخطاب " مباحث سودمندی را ارائه کرده است .این بخش از رساله شامل فهارس لازم و مصادر تحقیق هر دو بخش می باشد.

در این رساله کوشش شده - با تکیه بر احادیث و تواریخ - مواردی از قبیل اشخا، امکنه، اقوام و قبائل که در قرآن به نحوی مبهم و نامشخص یاد شده، روشن گردد و چون نویسنده متن کتاب از کنار آیاتی که طبق تعریف سیوطی از "مبهمات " به شمار است به سادگی گذشته، نویسنده رساله آنها را تبیین نموده و ثابت کرده که آیات یاد شده درباره اهل البیت (علیهم السلام) وارد شده است .و نیز سعی کرده است تعلیقاتی بر موارد مختلف این کتاب بنویسد .

نویسنده رساله حدود یکصد و پنج صفحه متن اصلی را - که حاوی پانزده جزء قرآن کریم می باشد - به فارسی روان ترجمه کرده و در موارد زیادی که نیاز به تحقیق و بررسی راجع به آنها احساس نیاز می شد به تحقیق پرداخته و مطالبی که احیانا" از مولف فوت شده بود در مورد شواهد تدارک کرده است .

یکی از ویژگیهای چشمگیر مباحث مربوط به علوم قرآن و از آن جمله رسم الخط و کیفیت نگارش کلمات در مصحف ها، جنبه کاملا" تخصصی آنهاست که برگرداندن کرد عبارات و جملات از زبان تازی به زبان پارسی، اضافه بر تلاش گسترده، تسلط کا بر عناوین مورد بحث را می طلبد.لذا در این ترجمه با مراجعه به مصادر و منابعی که در دسترس بوده حتی المقدور سعی گردیده تا ترجمه ای سهل و روان که نه بطور همه جانبه آزاد و رها و نه کاملا" بسته و مقید و دربند الفاظ ارائه گردد .

در این رساله نظری به امثال و قصص قرآن از جهت تربیتی شده و اهداف قرآن مج دراین خصوص مورد توجه قرار گرفته است .نخست مطالبی کلی در زمینه تعلیم و تربی ذکر شده و پس از آن شیوه قرآن در بیان امثال و قصص مورد بررسی قرار گرفته و در خاتمه نیز مواردی بعنوان نمونه از کتب تفاسیر گردآوری شده است .

این رساله تلاشی است در ترجمه و تحقیق دو اثر تفسیری از جلال الدین دوانی (فیلسوف و متکلم نامی قرن نهم هجری .) جلال الدین دوانی از علمای بنام حوزه فلسفی شیراز و صاحب تالیفات متعدد می باشد. وی در تمامی علوم بخصوص علم کلام و فلسفه سرآمد همه علمای عصر خود بوده.جلال- الدین گرچه بیشتر یک فیلسوف و حکیم است تا مفسر،اما در زمینه تفسیر نیز آثار دارد.موضوع تحقیق حاضر تفسیر سوره کافرون، تفسیر آیه السرف و آیه یابنی آدم خذوازینتکم می باشد .

موضوعی که دراین پایان نامه مورد تحقیق قرار گرفته نخستین تفسیر فارسی موجود موسوم به ترجمه تفسیر طبری است که اهم مطالب بررسی شده، شامل موارد زیر می باشد: -1 ترجمه قرآن و بررسی آراء مخالفان آن. -2 اهداف و منابع نگارش این تفسیر. -3 سبک و روش ترجمه آیات و متن تفسیر. -4 بررسی تطبیقی این تفسیر با تفسیر طبری. -5 بررسی جایگاه اهل بیت (ع) و خلفاء بعد از پیامبر (ص). با توجه به مطالب فوق نتایج زیر بدست آمده است : تفسیرطبری یکی ازمنابع این تفسیر بوده، همراه با چندین منبع دیگر که شرح آن مفصلادررساله حاضر آمده است و دیگر آنکه قصد مترجم و یا مولف این تفسیر نگارش ترجمه قرآن همراه با تاریخ انبیاء (ع) و زندگی پیامبر (ص) و اهل بیتش (ع) و خلفاء بعد ازاو، برای پند و عبرت اندوزی ازآن بوده است و در بررسی سبک و روش ترجمه آیات به صحت و سقم آن در تفسیر به بررسی مطالب تاریخی و خلط آن با اساطیر و لغزشهای آن و سایر مطالب پرداخته شده و در بررسی تطبیقی خاطر نشان گردید که مترجم در صدد این نبوده است ، آراء طبری را ذکر کند بلکه خود چه بسا قول مرجوح را برگزیده است . ونیز در نقل داستانهاتصرفاتی بعمل آورده است و نگارنده در پایان کار جایگاه اهل بیت (ع) و خلفاء بعد از پیامبر (ص) را مورد نقد و بررسی قرار داده است و مالا از رهگذر مطالعات یادشده می توان به ارزش این تفسیر از ابعاد مختلف آن آشنایی بهم رساند.

سنت معصومین (ع)، دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف الهی دین اسلام، امروزه و در عصر غبیت ، در مجموعه های روایی برای ما به یادگار مانده است و از آنجا که در گذر زمان به دلایل گوناگون از تغییر و تحریف بر کنار نمانده و بهره برداری از آن نیز در تبیین ارزشها و احکام دینی، نیاز به تحلیل و تشریح فنی و عالمانه دارد، نقد و ارزیابی روایات ، شیوه و سیره مستمر دانشمندان اسلامی بویژه اندیشوران شیعی بوده است و بر خلاف آنچه که مشهور است و مستشرقان مغرض نیز با تبلیغات گسترده بدان دامن می زنند، تنها به نقد خارجی و ارزیابی اسنادی آنها اکتفا نکرده، بلکه با بهره گیری از رهنمودهای قرآن کریم، ارشادات معصومین (ع)، براهین عقلی و روشهای علمی به نقد و تحلیل متون احادیث نیز توجهی در خور و بایسته داشته اند. اولین فصل این پژوهش به بیان کلیات و تبیین طرح تحقیق می پردازد. دومین فصل، پیشینه نقد متن حدیث در میان اندیشوران شیعه و مبانی و ملاکهای گوناگون آنها را در این زمینه بیان می کند. محدثان و مولفان کتب حدیث ، دانشمندان علم رجال، درایه و فقه الحدیث و اندیشوران علوم نقلی، یعنی تاریخ و سیره معصومین (ع)، اخلاق، کلام، تفسیر و فقه، جملگی همتی والا و سهمی بسزا در این امر داشته اند. سومین فصل، به تفصیل نمونه های متعدد و متنوع نفد متن حدیث را از لابلای آثار اندیشوران شیعه، ارائه می دهد و روشهای آنها را در نقد متون گوناگون روایی اعم از عقیدتی، تاریخی، اخلاقی و فقهی، عینا به تصویر می کشد. تبیین اصل صدور حدیث و کشف روایات جعلی و ساختگی، تبیین و کشف جهت و مورد صدور حدیث و کشف دلالت الفاظ و عبارات حدیث ، مهمترین مراحل نقد متن است . حدیثی که با مبانی و ملاکهای صدور خبر از معصوم (ع) هماهنگ و در مقام تشریح حکم و یا ارزشهای الهی بیان شده باشد، حجت ، قابل استناد و در تبیین علوم و معارف اسلامی، ابزاری کارساز و کارآمد خواهد بود.

افعال الهی عبث و بیهوده نیست و براساس حکمت و علمی که خداوند نسبت به موجودات در همه زمانها و مکانها و در همه حالات دارد، استوار می باشد. بدین سان ضوابط و قوانینی که خدای متعال برای اداره امور موجودات -به ویژه انسان-وضع نموده است "سنن الهی" نامیده می شود. - قرآن کریم با طرح مسئله سنن بر آن است تا ارتباط منطقی موجود در میان مخلوقات و نیز حاکمیت اصل علیت را بر نظام هستی ثابت نماید و از سوی دیگر در پی اثبات وجود یک نظام متکاملی است که بخشهای مختلف آن یکدیگر را براساس قانون و ضابطه موجود در جهان هستی کامل می کنند. سنتهای الهی بر دو نوعند: سنن تکوینی; که عبارت است از قوانینی که در پیدایش و بقاء بر موجودات حاکم می باشد. سنن انسانی; که عبارت است از قوانینی که کاروان بشریت در متن آن سیر می کند و براساس اراده و اختیار آدمی تحقق می یابد و هدف از تکامل انسان در این دنیاست ، به گونه ای که بتواند در دنیا و آخرت از نتایج آن بهره مند گردد. بدین سنتها به دلیل ارتباط و نسبتی که با اجتماع و تاریخ بشری دارد، سنن اجتماعی و تاریخی نیز گفته می شود. - قرآن از پیروی سنتهای نادرست و گمراه کننده بر حذر می دارد و به سوی سنتهای صحیحی هدایت می نماید. سنتهایی که انسان را به برپایی قسط و عدل فراخوانده و هدف آن پرورش و تربیت انسانهایی دین مدار و نیز بنیان نهادن جامعه ای براساس ارزشهای والای انسانی است . - سنن انسانی عبارت است از یک سلسله شرطهایی که در نظام هستی نهاده شده که در تحقق آن اراده آدمی نقش محوری دارد. بدین سان جبر الهی و یا تصادفات تاریخی در وقوع این سنن نقشی ندارد و هیچ گونه تعارضی میان این سنتها و اراده انسان وجود ندارد چرا که این سنتها در واقع نتیجه و دستاورد اراده و عمل آدمی است .

این رساله در یک مقدمه و دو فصل تحت عناوین : فطرت خداشناسی و اثبات توحید تنظیم شده و در هر مبحث پس از نقل نظر صاحب المیزان ، براساس معیارهایی که در مقدمه همین رساله آمده است تاثیر نقل و اثر بر مباحث توحیدی مذکور مورد بررسی قرار گرفته است .

علی (ع) اسوه عدالت و سیره آن بزرگوار تبلور راستین دادخواهی و ستم ستیزی است ، عدالت را در سیره علوی بررسی کردن یعنی تمام زندگانی و آموزه های آن بزرگوار را به بحث و تحلیل نهادن ، بررسی مفهوم عدالت در فرهنگ نامه ها و دیدگاه عالمان و فیلسوفان و بررسی واژه های مترادف با عدل برای وارد شدن به بحث اصلی این پژوهش لازم دانسته شد آن گاه سخن از اهمیت عدالت رفت است و جایگاه والای آن در اندیشه و کلام امام علی ( ع ) پیوند حکومت و چگونگی تحقق عینی این عنوان در زوایای حکومت بحث دیگری است که در این پژوهش پی گیری شده است و نشان داده شده است که از نگاه امام علی (ع) حکومتی دینی ، الهی و مردمی است که بر پایه عدل استوار باشد و عدالت را در تمام شئون زندگی جاری سازد. مردم و عدالت اجتماعی از نمودهای والای آموزه های علوی است که بدان پرداخته شده و چگونگی شکل گیری عدالت در میان مردم بررسی شده است ، عدالت چگونه می گسترد و چه موانعی از اینکه عدالت گسترده شود جلو می گیرد ، موضوعی است که در یکی از فصول این پژوهش پی گیری شده است و بالاخره فرجام بخش رساله آثار عدالت و عدالتجویی و عدالت گستری است و با پیشنهادات و فهرست رساله پایان می پذیرد.

تعیین معیارهایی برای نقد حدیث و توجه به نکاتی در فهم حدیث از جمله اموری است که ریشه در روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اهل بیت (ع) دارد و از دیرباز مورد توجه بوده است . با اینهمه در غیر حوزه فقه ، حدیث پژوهان در داوری در باره احادیث بسیار احتیاط کرده اند و این احتیاط در حوزه روایات شیعی آن چنان شدید بوده است که کمتر نگاشته ای مستقل در این باره شکل گرفته و موارد انگشت شمار آن هم ، منحصرا متعلق به دوره معاصراست . دراین بحث روایی تفسیر المیزان ، با گردآوری روایات غیر فقهی ناظر به آیات قرآنی ، مجموعه ای گسترده و بی بدیل را فراهم آورده که ضمن آن علامه به داوری در باره احادیث پرداخته و کاستی های روایات را در کنار پیچیدگی ها و لطایف آن به نیکویی نمایانده است . علامه در بررسی خود از روایات ، بیش از هر چیز، به متن روایت توجه دارد و از ضعف سند جز به عنوان قرینه ای درکنار متن ، یاد نمی کند. همچنانکه متن روایات را با عرضه بر قرآن ، سنت ، عقل ، تاریخ ، واقع و علم به نقد می کشد . اما رویکرد علامه را تنها در همین معیارها نمی توان خلاصه کرد.

اعتقاد به عالم برزخ یکی از مسائل قطعی دین مبین اسلام است که در قرآن کریم و احادیث مطهره به صراحت پیرامون آن سخن به میان آمده است . این اعتقاد با بقای روح پس از مرگ دردنیا استوار می باشد ، که این اعتقاد در ادیان الهی و غیرالهی نیز بعنوان یک اصل مهم شمرده می شود، بطوریکه دینی یافت نمی شود مگر اینکه برای انسان بقا و حیات طولانی تر از عمر این جهان قائل است و پیروان خود را به آنسوی دنیا دعوت می نماید و نسبت به حساب و کتاب آن انذار می دهد . شاید معدود انسانی را بتوان یافت که مرگ را پایان زندگی بداند و از درون به آن راضی باشد چنانچه در مکاتب غیرالهی نیز حیات دنیوی را مدت کوتاهی از زندگی جاویدان بشر مطرح می کنند.

حدیث پس از قرآن بهترین و کارآمدترین مستند شناخت دین و فرهنگ اسلامی است. نقل تدوین و نشر احادیث فرازها و فرودهای بسیاری داشته است و دراین فراز و فرودها در تاریخ تشیع عالمان بسیاری در تدوین و نشر حدیث کوشیده اند و از جهات مختلف بررسیهای گوناگونی در باره حدیث سامان داده اند. شیخ طوسی در این میان از برجستگی ویژه ای برخوردار است. دو اثر او به نامهای تهذیب الاحکام و الاستبصار فیمااختلف فیه من الاخبار از کتب معتمده شیعه است. روزگاری که شیخ در آن می زیسته درتاریخ اسلام روزگاری است شگفت و بغداد شهری است سرشار از جریانات فکری مختلف.چنان برمی آید که فضای فکری روزگار او بر چگونگی تدوین کتابهای شیخ به ویژه در زمینه حدیث تاثیر شایان توجهی داشته است. بطوریکه با بررسی آثار حدیثی او در می یابیم که عمده تلاش شیخ در زمینه حدیث در جهت بررسی احادیث مختلف و متعارض است، که از سو فهم احادیث و تفسیر نامناسب آنها، تعمیم روایات خاص به طور کلی و تقطیع روایات ، عدم کتابت حدیث و بیان تدریجی احکام توسط ائمه (ع) و تقیه ائمه اطهار(ع) به دلیل سلطه طاغوتهای زمان بوجود آمده بود.شیخ با توجیه و ارائه راه حل تعارض احادیث مختلف از راه تاویل صحیح و کیفیت جمع شماری از آنها و یا طرد پاره ای دیگر با بیان وجه فساد آنها به علم حدیث خدمت شایانی کرده است.

هر انسانی عدل را دوست دارد و از ظلم متنفر است. اما تشخیص و عمل به اعتدال بسیار مشکل می باشد. اساس عدل خداوندی زیربنای خلقت انسان، آسمانها و زمین است. واژه شناسان و مفسران در معنای لغوی عدل - که البته با واژه هایی از قبیل: استقامت، قصد، وسط، قسط، میزان و غیره پیوند معنایی دارد - (استوا) را رقم زده اند. در معنای اصطلاحی، فضلیت (=ارزشی) است که در وسط دو طرف افراط و تفریط که هر دو مذموم می باشند، قرار دارد. و گاهی به عنوان چیزی ممدوح در کنار یک طرف مذموم (=جور) مطرح است. عدالت علاوه بر اینکه فضیلت، سرچشمه سایر فضایل و نتیجه آنهاس، نسبی یا مقید نیز هست. به این معنا که افراد مختلف به دلیل شرایط متفاوت فردی و اجتماعی خاص خویش، به شیوه های گوناگون در طریق اعتدال حرکت می کنند. به بیانی دیگر، گاهی اگر برای یک فضیلت در شرایط عادی دو طرف یا یک طرف مذمور (=رذیلت) در نظر گرفته شود، در شرایط غیرعادی و غیرمعتدل و در جهت (اعتدال نهای)، عقل و شرع چنین افراط و تفریطی را عین عدل و حرکتی ممدوح می شمارند که در این رابطه به یک آیه و یک روایت به عنوان شاهد مثال اشاره می کنیم:فاستبقو الخیراتلاسرف فی خیرمثلا در صورتی که کار (خیر) یعنی با هدف سود رساندن به دیگران باشد، هر چه افراطی تر، مطلوب تر است و فساد و خلل به نظام عالم ایجاد نمی کند. نتیجهانسان موظف است که از طبیعت و شریعت معتدل خود درس بیاموزد و اعتدال را در تمام جنبه های زندگی پیاده کند و با طرد موانع درونی (=نفس اماره) و بیرونی (=شیطان) و با توکل به خدا، تمسک به ائمه اطهار (علیهم السلام) ، تقویت ایمان، شکرگذاری و... ، اعتدال را رعایت نماید تا به بالاترین مقامات دنیوی و اخروی دست یابد.

موضوع زن ، یکی از مهمترین موضوعات و بلکه مهمترین عرصه رویارویی سایر مکتبها با اسلام به شمار می رود این موضوع ، در وضعیت اجتماعی-سیاسی کنونی کشورهای اسلامی نه یک بحث نظری و ذهنی ، بلکه موضوعی زنده و عینی است . اکنون همه آنچه به زن مربوط می شود از ارزشها و سنتها گرفته تا آداب و رسوم و احکام شرعی و نهادها در معرض چالش تمدنی قرار دارد و این خود سنگ محکی شده است برای آزمون صحت و صلاحیت طرح اسلامی و جهانشمولی آن در برابر ایده مادی گرایی و غیردینی در باره زن.طرح اسلامی نیازمند نگرش نوین به موضوع زن می باشد تا به صورت مبنایی برای اقدام عملی در متن و واقعیت درآید.

این تحقیق ابتدا از دو بخش محیط زیست طبیعی و محیط زیست انسانی صورت گرفته است: بخش اول انتخاب و به هفت حوزه ، موقعیت منابع ،آب و هوا، آب ، شکل زمین ، گیاهان ، جانوران و متفرقه (سایر موارد) و هر حوزه به چند زیر حوزه تقسیم بندی شده است. این تقسیمات پیش از جمع بندی مطالب (مرحله پنجم ) مورد بازنگری واقع و بعضا حذف یا در یکدیگر ادغام شدند.در مرحله دوم با مراجعه به کتاب های مرجع ، ریشه های کلمات قرآنی مربوط به موضوع در قالب حوزه ها و زیر حوزه های اولیه انتخاب، سپس کلمات مربوط به موضوع در قالب حوزه ها و زیر حوزه های اولیه انتخاب ، سپس کلمات مربوط به موضوع در هر ریشه شناسایی و یک کد منحصر به فرد به آن اختصاص داده شد.در سومین مرحله با یافتن آیه های واجد کلمات فوق و ثبت شماره های جز، سوره و آیه و نیز قسمتی از آیه که کلمه مورد نظر در آن قسمت آمده در فیش های تحقیق ویژه ای که به همین منظور طراحی شده بودند ادامه یافت.در مرحله چهارم با استفاده از نرم افزار کامپیوتری خروجی اطلاعات بدست آمد و سپس در مرحله بعد ترجمه آیات به ترتیب جز ، سوره و آیه پس از مرتب سازی ارجاعات توسط کامپیوتر به چاپ رسید.در آخر نیز استخراج لیست کلمات قرآنی و معادلهای فارسی بود که با ارجاعات مربوطه در پایان نامه آمده است.

مباحث این نوشته در قالب چهاربخش تنظیم شده است و هر بخش مشتمل بر دو یا سه فصل است. بحث واژه شناسی حکمت و موارد گوناگون کاربرد آن درعرف دانشوران مسلمان و نقطه آغاز پیدایش حکمت در حوزه زبان و سیر تدوین حکمت نامه ها از آغاز تا این زمان ، قسمتهای مختلف فصل نخست بخش اول را تشکیل می دهد.فصل دوم به بررسی واژه مثل و امثال در لغت و قرآن و عرف ملتها به صورت عام و امت اسلام و متون اسلامی به طور اخص می پردازد. سپس گذری بر سیر تدوین امثال توسط مسلمانان از آغاز تا عصر حاضر دارد.-در بخش دوم با نزدیک شدن به محور اصلی نخستین فصل را پس از اشاره ای گذرا به واقعی بودن اعلام و قصه های قرآنی به بحثی دراز دامن پیرامون مغایرت لقمان حکیم قرآنی با لقمان بن عاد اساطیری -که موضوع بعضی از امثال مستهجن جاهلی است-اختصاص داده و در فصل دوم ، پس از گفتاری کوتاه پیرامون راز انتساب سخنهای ناب به شخصیت ها، نگاهی به احتمال پیوند حکمتهای لقمانی با آموزه های حکمی مندرج در منابع اهل کتاب صورت گرفته است.-بحث لقمان در آئینه روایات و منابع اسلامی فصل نخست بخش سوم را ویژه خود ساخته است و در فصل دوم ، بیشتر برای شناسایی ابعاد شخصیت این حکیم الهی به روایات شیعه مراجعه شده است.فصل سوم این بخش ، بحث مستقلی در مقایسه لقمان با ازوپ ، احیقار، بلعم باعور و الکمئون و ... انجام گرفته و در پایان هر مقایسه ، مغایرت جدی شخصیت لقمان با افراد یادشده مطرح و اختیار شده است، ضمن اینکه در واقعیت تاریخی لقمان قصه پرداز پدیدآورنده امثال لقمان معروف در دنیای غرب به صورت جدی تردید شده است.بخش چهارم دارای تمهیدی است مشتمل بر نکاتی چند به صورت درآمدی بر فصل پایانی که به عنوان فصل نخست این بخش تلقی شده و فصل آخر که طولانی ترین فصل و مقصود عمده نگارش این نوشتار است، به دسته بندی حکمتهای قابل دسترسی منسوب به لقمان در منابع اسلامی براساس عناوینی که عموما در حکمتهای قابل دسترسی منسوب به لقمان در منابع اسلامی براساس عناوینی که عموما در حکمت عملی مطرح است پرداخته شده و در مسیر ، گذری بر بعضی از متون منسوب به اهل کتاب نیز صورت گرفته و بدین صورت مجموعه ای مشتمل بر چهل باب پرداخته شده است.