نام پژوهشگر: وحیده مطهری

بررسی التفات به توجه به بلاغت معاصر در سور مکی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1393
  پری قهرمانی   وحیده مطهری

التفات عبارتست از تغییر اسلوب و خطاب در کلام که این تغییر اسلوب نوعی تازگی و طراوت در متن ایجاد کرده و باعث برانگیختن نشاط و وجد و قوه خیال سامع می گردد. علمای بلاغت این فن را در ذیل مبحث (بیرون آوردن کلام از مقتضای ظاهر) ذکر کرده و گفته اند التفات عبارتست از: (بیان معنی به یکی از صورتهای سه گانه تکلم، خطاب و غیبت پس از بیان آن، به یکی دیگر از آن صور سه گانه، به گونه ای که بیان دوم برخلاف مقتضای ظاهر و انتظار مخاطب باشد. این اسلوب بلاغی در نزد علمای بلاغت قدیم با اصطلاحات متعددی آمیخته شده و محصور به ضمایر شش گانه بوده و حق معنایی و دلالی آن رعایت نشده است تا اینکه ابن اثیر دایره دلالی آن را گسترش داد و انواع آن را فزونی داد. و سایر علمای بلاغت بعد از وی هم، چنین شیوه ای را ادامه دادند. اما التفات در بلاغت جدید و معاصر دایره اش بسیار گسترش یافته و بانی آن حسن طبل رئیس دپارتمان عربی دانشگاه مدینه منوره می باشد که آن را درکتاب {اسلوب الالتفات فی البلاغه القرآنیه} شامل شش شاخص: ضمایر، صیغه ها، ساختار نحوی، ادوات، واژگان و عدد آورده است، و برای هریک به صورت اجمالی مثالهایی از قرآن کریم آورده است که این تحقیق نیز براساس این نظریه، التفات را در سوره های مکی مورد بررسی قرار داده است. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی است، بدین ترتیب که پژوهشگر با توجه به بلاغت معاصر و جدید این مواضع را در سوره ها مورد بحث قرار داده تا تفاوت بلاغت جدید و قدیم در مورد التفات و تعریف و اطلاق آن در قرآن کریم مورد بحث و کشف قرار داده شود. در نهایت با بررسی داده ها مشخص شد که از میان شش نوع التفات مستعمل در قرآن کریم، ضمایر محور اصلی التفات در سوره ها می باشد و از آنجایی که هر التفاتی دارای هدفی بلاغی و توجیهی جمالی است؛ این نوع از التفات دارای بیشترین اغراض و اهداف در سورمکی بود. اغراضی از قبیل: تفخیم، تحقیر، تعظیم، تهدید، بشارت، ترغیب، و تفهیم معنا.