خیار (cucumis sativus l.) از نظر اقتصادی یکی از مهم ترین سبزی ها در جهان است و کشت و پرورش ارقام گلخانه ای آن در سال های اخیر گسترش قابل توجهی داشته است. تولید محصول با عملکرد بالا و کیفیت مطلوب، همواره از اهداف پرورش دهندگان این محصول بوده است. بدین منظور، اثرات سیستم های مختلف هرس و تربیت بوته بر رشد، عملکرد و کیفیت خیار گلخانه ای رقم " گوهر" در آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. تیمارهای آزمایش شامل چهار نوع سیستم هرس و تربیت بوته (سیستم دو شاخه، سیستم دو شاخه تغییر یافته، سیستم داربستی، سیستم افقی) بود. نتایج نشان داد که اثر سیستم های مختلف هرس و تربیت بوته بر شاخص های رشدی گیاه شامل ارتفاع بوته، تعداد گره، سطح برگ، مدت زمان از گلدهی تا برداشت معنی دار بود. سیستم های مختلف هرس و تربیت بوته بر تعداد گل در بوته، درصد میوه بندی، تعداد میوه و عملکرد بازارپسند بوته، قطر میوه اثر معنی داری نداشت. در صفات متوسط وزن تک میوه، تعداد میوه های غیر بازارپسند، عملکرد کل بازارپسند، طول میوه و نسبت طول به قطر میوه اختلاف معنی داری مشاهده گردید. بالاترین عملکرد کل بازارپسند به سیستم داربستی تعلق یافت. مقایسه تیمارهای مختلف در طول دوره سه ماهه برداشت و بررسی تغییرات نور (فاکتور متغیر در شرایط گلخانه ای) نشان داد که اثر سیستم های مختلف هرس و تربیت بوته بر تعداد میوه و عملکرد بوته در شرایط شدت نور پائین معنی دار بود و افزایش شدت نور منجر به کاهش تاثیر نوع سیستم هرس و تربیت بوته خواهد شد. در شرایط شدت نور کافی سیستم دو شاخه توانست عملکرد مشابه سیستم داربستی و افقی داشته باشد. در بررسی صفات کیفی، سیستم دو شاخه بالاترین درصد مواد جامد محلول میوه و درصد پتاسیم میوه را به خود اختصاص داد، در حالیکه تیمارهای مختلف از نظر میزان کلروفیل پوست میوه و درصد ماده خشک میوه تفاوت معنی داری نداشتند. با توجه به نتایج بدست آمده و اهمیّت عملکرد در گلخانه ها، می توان سیستم هرس و تربیت بوته داربستی و افقی را با توجه به سادگی انجام کار و عملکرد بالا جهت کشت و پرورش زمستانه و همچنین سیستم دو شاخه می تواند به دلیل کیفیت بالای میوه و روند صعودی عملکرد هم سو با افزایش نور در شرایط کشت و پرورش بهاره به گلخانه داران توصیه کرد.