بررسی و تبیین اوضاع اجتماعی و فرهنگی پایتخت های اسلامی، جایگاه مهمی درمطالعات تاریخی دارد و تاکید بر غزنه از جهت نقش ویژه ای است که این شهر، در انتقال فرهنگ ایرانی – اسلامی و زبان و ادب فارسی به بخش هایی گسترده از سرزمین هند، ایفا نمود. در این تحقیق سعی خواهد شد، تا با بررسی فعالیت های سلطان محمود غزنوی، نشان داد تا چه اندازه ای در شکوفایی غزنه موثر بوده است، خصوصا با توجه به رقابت¬های پیدا و پنهانی که سلطان محمود در حوزه های سیاسی و علمی با سلسله های سامانی و آل بویه داشته است، حکومت غزنویان تا چه اندازه¬ای توانسته است زمینه ساز رشد و تربیت دانشمندانی باشد.آنچه که حاصل این بررسی ها است، این است که رقابت سلطان محمود با دیگر سلسله ها در پیشرفت علمی غزنه، بخصوص رونق ادبی آن بسیار موثر بوده است و گرچه توانست دانشمندان و ادیبانی را حول دربار خود جمع کند، لیکن تربیت یک دانشمند، مولود فضای مناسب در سال های دور نیز می باشد، سلطان محمود که برای مطرح شدن خودش، شاعران بسیاری را در دربار جمع کرد و در قبال اشعار ممدوحانه ی آن ها، صله های فراوان و بدون حساب و کتابی را به آن¬ها می¬بخشید، خود زمینه ای شد تا ناخواسته، غزنه در ابتدا و بعدا لاهور به عنوان مرکز رونق و گسترش زبان و ادب فارسی مطرح باشند. البته نقش بعضی از وزرای فارسی دوست او را در این مهم نمی¬توان نادیده گرفت. واکاوی سبک زندگی و شخصیت سلطان محمود، نگارنده را به این نتیجه رساند که رفتار سلطان محمود در شناخت دین و علم به احکام آن به عنوان حاکم اسلامی کاملا سطحی بوده و حتی در موارد بسیاری دچار تناقض های آشکاری نیز بوده است. هر چند او دفعات بسیاری برای گسترش اسلام به هند لشکر کشید، اما طمع او در جمع ثروت و نیز شراب خواری آشکار او، دلیل محکم بر رد بسیاری از انگیزه های ظاهری اوست.