نام پژوهشگر: احمد رضا فلاح

نقد و بررسی جایگاه و کارکرد روایات در تفسیر فی ظلال القرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده اصول الدین 1393
  احمد رضا فلاح   مجید معارف

یکی از منابع تفسیر قرآن روایاتی است که از معصومان(ع) و صحابه به دست ما رسیده است. در طول تاریخ تفسیر نیز برخی مفسران تنها با تکیه بر روایات به تفسیر پرداخته، به گونه ای که تفاسیر آنان به تفسیر روایی مشهور شده است. در مقابل، در قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم، بهره گیری از روایت در برخی از تفاسیر قرآن رو به کاهش نهاده، تا جایی که به تفریط در این باره متهم شده اند. از جمله علل کاهش بهره گیری از روایت در این گروه از تفاسیر را، می توان در گرایش های اصلاحی، اجتماعی و سیاسی، و نیز رویکرد علمی به قرآن، رشد و توسعه عقل گرایی و در برخی توجه فراوان به روش تفسیر قرآن به قرآن دانست. تفسیر فی ظلال القرآن سید قطب از جمله تفاسیری است که در سده چهاردهم و پانزدهم به خاطر دلایل پیش گفته، بهره گیری از روایات در آنها کاهش یافته است. با این وجود، روایات در این تفسیر دارای کارکردهای گوناگونی هستند که در این پایان نامه به چند کارکرد مهم آنها اشاره شده است، مانند: بهره گیری از روایت در تبیین سبب نزول آیه، شرح قصص قرآن، بیان مکی و مدنی آیات و سور، بیان معنای واژه ها و اصطلاحات قرآن، شرح جزئیات آیات الاحکام، و ... . همچنین مفسر فی ظلال القرآن به خاطر دیدگاه تقریباً منفی که نسبت به روایات دارد بسیاری از آنها را هم از نظر سند و هم از نظر متن مورد نقد و بررسی قرار داده است. از این رو، در این پایان نامه به روش ها و معیارهای نقد سندی و متنی روایات نیز پرداخته شده است. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد که نقد متنی روایات در این تفسیر نسبت به نقد سندی از اهمیت بالاتری برخوردار است. برخی از مهمترین معیارهای نقد متنی روایات در این تفسیر عبارتند از: ضرورت موافقت روایت با قرآن، سنت قطعی، دلایل عقلی و مسلمات تاریخی