گونه¬های علف¬هرز به عنوان یک منبع قوی متابولیت¬های ثانویه، یکی از عوامل مهم کاهش یا افزایش عملکرد برنج به شمار می¬روند. در این پژوهش به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی برخی از علف¬های هرز بر رشد رویشی برنج، از مطالعات آزمایشگاهی و گلخانه¬ای استفاده شد. مطالعه گلخانه¬ای به صورت طرح بلوک کامل تصادفی و با چهار تکرار انجام شد، که عامل اول دارای پنج سطح شامل، نوع علف¬هرز مرغ (cynodon dactylon) ، اویارسلام (cyperus rotundus)، سوروف (echinochloa cruss galli)، بندواش (paspalum distichum) و بارآهنگ آبی (alisma plantago aquatica) و عامل دوم نیز دارای پنج سطح پودر خشک به¬دست آمده از این علف¬های هرز (صفر، 5/2، 5، 5/7 و 10 گرم) بودند. مطالعه آزمایشگاهی نیز به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار به اجرا درآمد، که عامل اول دارای پنج سطح شامل علف¬های هرز ذکر شده و عامل دوم نیز دارای پنج سطح شامل غلظت عصاره آبی اندام-های رویشی علف¬های هرز (صفر، 25، 50، 75 و 100 درصد) بود. به منظور تفکیک اثرهای دگرآسیبی عصاره¬های آبی اندام¬های علف¬هرز با اثرات پتانسیل اسمزی عصاره¬های تهیه شده در غلظت¬های مختلف، از ماده پلی اتیلن گلایکول استفاده شد. همچنین برای جداسازی و تعیین هویت مواد شیمیایی موجود در عصاره اندام¬های هوایی علف¬های هرز نیز از دستگاه gc-ms استفاده شد. نتایج نشان داد که کمترین میزان سرعت ظهور و سرعت ظهور تجمعی گیاهچه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، سطح برگ، وزن تر و خشک گیاه، طول ریشه¬ و سطح ریشه به ترتیب مربوط به علف¬های هرز بارهنگ، سوروف، اویارسلام و مرغ در مقدار¬های پودر 5، 7/5 و 10 گرم بوده است. با توجه به اثر غلظت¬های مختلف عصاره¬های علف¬های هرز می¬توان نتیجه گرفت که بیشترین بازدارندگی در جوانه¬زنی و رشد گیاهچه¬های برنج به ترتیب مربوط به علف¬های هرز سوروف، مرغ، اویارسلام و بارهنگ آبی در غلظت¬های 50، 75 و 100 درصد بود. در رابطه با جداسازی اثرات دگرآسیبی از پتانسیل اسمزی مشاهده شد که کاهش مقادیر صفات اندازه¬گیری شده در گیاهچه¬های برنج فقط به دلیل بازدارندگی اسمزی آنها نمی¬باشد، بلکه بیشترین سهم اثر بازدارندگی عصاره مربوط به خاصیت دگرآسیبی آن بوده و پتانسیل اسمزی نقش کمتری در رشد گیاهچه¬های برنج داشته است. نتایج مربوط به تعیین مواد توسط gc-ms نیز نشان داد که کاهش رشد برنج در غلظت¬های بالا می¬تواند مربوط به ترکیبات اسکوالن، نونادکان، هگزادکان، پنتاکوزان، ترپنوئید¬ها و غیره باشد، که علاوه بر کاهش رشد گیاهچه¬ها، باعث کاهش جذب صفات کیفی شامل فسفر و پتاسیم در برنج شد.