مقدمه و هدف: دیابت قندی در طولانی مدت از طرق مختلف نظیر افزایش دادن استرس اکسیداتیو موجب بروز اختلالات یادگیری، حافظه و شناخت در جامعه انسانی و حیوانات آزمایشگاهی می گردد. با توجه به وجود شواهد مبنی براثر ضد دیابتی و آنتی اکسیدانی گیاه موسیر، در این پژوهش اثر تزریق داخل صفاقی و درازمدت عصاره هیدرو الکلی این گیاه بر یادگیری و حافظه در موش های صحرایی دیابتی و نقش استرس اکسیداتیو در این رابطه موردبررسی قرار گرفت. مواد و روش کار: در این تحقیق، موش های صحرایی نر به چهار گروه کنترل، کنترل تحت تیمار با عصاره، دیابتی و دیابتی تحت درمان با عصاره تقسیم شدند. یک هفته پس از القاء دیابت، عصاره گیاه از راه داخل صفاقی روزانه به میزان 200 میلی گرم بر کیلوگرم به مدت 4 هفته تجویز شد. برای دیابتی نمودن موش ها استرپتوزوتوسین (داخل صفاقی و در یک نوبت) به میزان 60 میلی گرم بر کیلوگرم وزن حیوان تزریق گردید. برای بررسی حافظه و یادگیری حیوانات، میزان عملکرد ازنظر تأخیر اولیه و تأخیر در حین عبور در آزمون اجتنابی غیرفعال و درصد رفتار تناوب خودبخودی با استفاده از ماز y در پایان هفته 4 تعیین شد و میزان مالون دی آلدئید، فعالیت کاتالاز و مقدار گلوتاتیون احیا در هموژنه هیپوکمپ تعیین شد. نتایج: در تمام گروه های مطالعه شده تغییر معنی دار در مورد تأخیر اولیه نسبت به گروه کنترل مشاهده نشد. در دو گروه دیابتی و دیابتی تحت تیمار با عصاره، کاهش معنی دار تأخیر در حین عبور نسبت به گروه کنترل مشاهده شد (p<0.01) و تیمار با عصاره در گروه دیابتی موجب بهبود این پارامتر نشد. درصد تناوب نیز در حیوانات دیابتی به طور معنی دار کمتر از گروه کنترل بود (p<0.01) و این پارامتر در گروه دیابتی تحت تیمار با گیاه به طور معنی دار بیشتر از گروه دیابتی بود (p<0.05). به علاوه، تجویز عصاره گیاه به گروه دیابتی موجب کاهش معنی دار مالون دی آلدئید (p<0.05) شد و تأثیر معنی دار بر فعالیت کاتالاز و گلوتاتیون احیا نداشت. نتیجه گیری: تجویز عصاره هیدرو الکلی موسیر موجب تقویت توانایی نگهداری اطلاعات در انبار حافظه و به یادآوری آن ها در حیوانات دیابتی نمی شود ولی موجب بهبود حافظه فضائی کوتاه مدت می گردد و بخشی از اثر آن از طریق کاهش پراکسیداسیون لیپیدی انجام می شود.