چکیده در این مطالعه اثر سطوح مختلف ویتامین a در جیره های بر پایه گندم بر عملکرد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 200 قطعه جوجه گوشتی نر از سویه تجاری راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار، 4 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. پنج جیره آزمایشی با میزان انرژی و پروتئین مشابه تهیه گردید که عبارت بودند از: 1) جیره بر پایه گندم حاوی iu1500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 2) جیره بر پایه گندم حاوی iu4500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 3) جیره بر پایه گندم حاوی iu7500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 4) جیره بر پایه گندم حاوی iu10500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 5) جیره بر پایه گندم حاوی iu13500 ویتامین a در هر کیلوگرم. رتینول استات به عنوان منبع ویتامین a استفاده شد. جیره ها از 1 تا 42 روزگی تغذیه شدند. مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک در طی مدت آزمایش به صورت دوره ای ثبت گردید. جهت اندازه گیری قابلیت هضم از اکسید کروم (cr2o3) به عنوان مارکر خارجی استفاده شد و در 22 روزگی از خوراک و فضولات نمونه برداری شد. نمونه گیری جهت اندازه گیری ویسکوزیته مواد هضمی در روز 42 انجام شد. در روز 42 آزمایش، تعداد 2 پرنده از هر تکرار کشته شده و قسمت های مختلف لاشه توزین شدند. جهت بررسی غلظت مالون دی آلدهید (mda) از هر تکرار نمونه خون از دو پرنده به میزان 3 میلی لیتر در سنین 28، 35 و 42 روزگی گرفته شد. به منظور بررسی تأثیر جیره های آزمایشی بر آزمون آنتی ژن اریتروسیت های خون گوسفند (srbc) تزریقsrbc در سن 14 و سپس 28 روزگی صورت گرفت. 7 و 14روز پس از تزریق اول و 7 و 14 روز پس از تزریق دوم، خونگیری انجام شد و میزان تیتر آنتی بادی علیه srbc تعیین گردید. جهت بررسی پاسخ حساسیت بازوفیلی پوست (cbh)، درروز 42 آزمایش تزریق فیتوهماگلوتینین (pha) بین پوست انگشتان پا صورت گرفت و تغییر ایجاد شده در ضخامت پوست در 12 و 24 ساعت پس از تزریق اندازه گیری شد. میزان خوراک مصرفی در دوره آغازین (صفر تا 21 روزگی) تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0p<)، به طوری که بیشترین و کمترین مصرف خوراک به ترتیب به تیمارهای 1 و 4 اختصاص داشت. مصرف خوراک در دوره رشد (22 تا 42 روزگی) و کل دوره پرورش (صفر تا 42 روزگی) بین تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری نشان نداد (05/0p>). استفاده از سطوح مختلف ویتامین a در جیره های بر پایه گندم در این آزمایش، تأثیری بر افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک در دوره های آغازین و رشد و همچنین کل دوره پرورش نداشت (05/0p>). افزودن سطوح مختلف ویتامین a به جیره های بر پایه گندم تأثیری بر قابلیت هضم چربی خام، پروتئین خام و ماده آلی نداشت (05/0p>). ویتامین a در سطح iu/kg7500 و سطح iu/ kg 13500 (تیمارهای 3 و 5)، منجر به کاهش ویسکوزیته شیرابه ژژنوم در مقایسه با تیمارهای 1 و 2 (سطوح iu/ kg 1500 و iu/ kg 4500) گردید (05/0p<). افزودن ویتامین a به جیره بر پایه گندم در سطوح بالاتر از iu/ kg1500 (تیمارهای 2، 3، 4 و 5) منجر به کاهش وزن ایلئوم در مقایسه با تیمار یک (iu/ kg1500) گردید (05/0p<). همچنین افزودن ویتامین a به جیره بر پایه گندم در سطوح بالاتر از iu/ kg 1500 (تیمارهای 2، 3، 4 و 5) منجر به کاهش غلظت مالون دی آلدهید در مقایسه با تیمار یک (iu/ kg 1500) در سن 42 روزگی گردید (05/0p<). تغذیه جیره بر پایه گندم حاوی iu/ kg 13500 ویتامین a در هر کیلوگرم (تیمار 5) در مقایسه با تیمار شاهد، منجر به افزایش تیتر آنتی بادی علیه srbc در 7 روز پس از دومین تزریق گردید (05/0p<). بین تیمارهای آزمایشی، از نظر پاسخ cbh در 12 و 24 ساعت بعد از تزریق pha، تفاوت معنی داری مشاهده نشد (05/0p>). با توجه به نتایج این آزمایش سطوح بالای ویتامین a در جیره های بر پایه گندم تأثیری بر عملکرد رشد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی ندارد ولی می تواند در تقویت سیستم ایمنی همورال و همچنین دفاع آنتی اکسیدانی بدن نقش داشته باشد. واژه های کلیدی: جوجه گوشتی، عملکرد، قابلیت هضم، گندم، ویتامین a.