با حمله اعراب به ایران ، شمار بسیاری از قبایل عرب در نواحی مختلف خراسان و بویژه بیهق ساکن شدند . با شکل گیری نظام دیوانی خراسان در دوره های بعدی ، شمار بسیاری از بزرگان خاندان های ایرانی و عربی بیهق به نظام دیوانی خراسان راه یافتند . این افراد که نزد سلاطین و بزرگان ، دارای منزلت اجتماعی ویژه ای بودند ، به اموری چون امارت ، قضاوت ، دبیری و غیره اشتغال داشتند . علاوه برفعالیت های سیاسی ، نقش و جایگاه ویژه این افراد در حیات علمی خراسان نیز دارای اهمیت بسیار است . تربیت شاگردان و طلاب که عمدتا از شهرهای دیگر در محضر ایشان حاضر بودند ، برگزاری مجالس بحث و مناظره ، احداث مدارس و تولید علم ، همگی نشانگر موقعیت ویژه آنان در حیات علمی خراسان است. در این پژوهش ، سعی بر آن است تا شخصیت های برجسته سیاسی و علمی خاندان های بیهق معرفی و نقش و جایگاه ایشان در حیات علمی و نظام دیوانی خراسان تا پایان سلاجقه بزرگ ، مورد واکاوی قرار گیرد. کلید واژگان: خراسان ، بیهق ، بیهقی ، حیات علمی ، نظام دیوانی