چکیده: تاریخ محلی از گرایش های جدید دانش تاریخ است و در شناخت دقیق و درست تاریخ یک کشور، جایگاه ویژه ای دارد. همدان نخستین پایتخت آریایی های ایرانی بود، پس از آن نیز، این شهر در ادوار متعدد تاریخ ایران پایتخت بود و مرکزیت سیاسی و اداری داشت. همدان را دروازه تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران دانسته اند و در واقع تاریخ آن فراتر از یک تاریخ محلی برای کشور است، زیرا تاریخ همدان در بسیاری از دوره ها نمود تاریخ ایران است. این شهر در درازای تاریخ دچار فراز و فرودهایی شده است که یکی از مهمترین آن ها یورش مغولان به این شهر بود که ساختار کهن این شهر را در ابعاد متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دچار دگرگونی کرد، لیکن ظرفیت های بالقوه طبیعی شهر، سبب گردید تا اثرات ویرانی مغولان در این کهن دیار مستعجل بوده و شهر به تدریج، موقعیت استراتژیک و کلیدی خود را در جغرافیای ایران بیابد. این پایان نامه بر آن است تا به شیوه ی تحلیلی _ توصیفی و با استناد به منابع دست اول و مطالعات، سرنوشت این شهر را در یورش مغولان و دگرگونی هایی را که در پی این یورش برای همدان اتفاق افتاد، بررسی کند. کلید واژگان: همدان، یورش مغول، جغرافیای تاریخی، جغرافیای طبیعی، عصر ایلخانی