نام پژوهشگر: محمد حسین رضازاده
محمد حسین رضازاده محمود رائینی
خشکسالی یکی از پدیده های زیان آور هوا شناختی است که نقش چشمگیری در کاهش تولید گیاهی دارد . گام زمانی این پدیده از چندین روز تا چندین ماه در تغییر است .از دیدگاه هواشناسی هرگاه مقدار بارندگی کمتر از میانگین بلند مدت باشد خشکسالی رخ می دهد. شدت بازه زمانی و گستره جغرافیایی این پدیده نشانگر گستردگی این پدیده است . برآورد این پدیده می تواند پیش آگاهی های لازم را به کشاورزان بدهد تا در مصرف آب و بهره وری بالا از آن کوشا باشند. بنابراین ، هدف این پژوهش برآورد روزانه نمایه خشکسالی و آگاهی رسانی به کشاورزان عزیز است . تعریف دیگر خشکسالی به فرونشست هوا ، ایجاد مراکز پر فشار و گرم شدن هوا که خود به خود پتانسیل بارندگی را کاهش می دهد مربوط می شود. اگرچه برای خشکسالی تعاریف مختلف بیان گردیده است ، اما همه تعاریف به محرومیت موجودات زنده (حیوان و گیاه) از رطوبت مورد نیازشان بر می گردد. سازمان هواشناسی جهانی عواملی که می توان با آنها ، خشکسالی را تعیین و تعریف نمود مطابق زیر ارائه کرده است. (hounam et al; 1975 ) بارش ، بارش با میانگین دما ، رطوبت خاک و میزان محصول ، تبخیر و تعرق اما از بین عوامل فوق ، بارش یکی از عمده ترین پارامترهایی است که در تعریف خشکسالی مورد استفاده قرار می گیرد و بیش از 90 درصد تحقیقات خشکسالی بر مبنای آن انجام گرفته است. تاثیر خشکسالی بر بخش های مختلف به طور یکسان نمی باشد . در شرایطی که منطقه ای با کاهش محسوس بارندگی مواجه شده باشد ، این امکان وجود دارد که تاثیر آن بر منابع آب هنوز ملموس نشده و یا کاهش منابع آب سطحی تاثیری بر تولیدات کشاورزی نداشته باشد. ( thompson 1999) این وضعیت سبب می شود که هر بخش تعریف خاص خود را از خشکسالی داشته باشد .
محمد حسین رضازاده محمود رائینی سرجاز
منطقه ی بجنورد طبق تقسیم بندی دومارتن جزء مناطق نیمه خشک قرار دارد، و هر ساله خسارات زیادی به کشاورزان وارد می شود. بنابراین جهت مدیریت منابع آب و کشاورزی هدف یافتن رابطه ای بین نمایه های خشکسالی با داده های دما در ارتفاع850 هکتوپاسکال، نم ویژه در ارتفاع 700 هکتوپاسکال و ارتفاع ژئوپتانسیل 500 هکتوپاسکال و فشار سطح دریا در ایستگاه می باشد. بدین منظور داده های هواشناسی در طول دوره 30 ساله از ایستگاه همدیدی شهرستان بجنورد دریافت شده و داده های دما در ارتفاع850 هکتوپاسکال، نم ویژه در ارتفاع 700 هکتوپاسکال و ارتفاع ژئوپتانسیل 500 هکتوپاسکال از سایت نوا دریافت شد. سپس داده های بارندگی ایستگاه با استفاده از نرم افزار dip تجزیه و تحلیل شده و شاخص edi و spi برای ایستگاه محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد بین داده های فشار سطح دریا در ایستگاه هواشناسی و داده های دما در ارتفاع 850 هکتوپاسکال و نم ویژه در ارتفاع 700 هکتوپاسکال و ارتفاع ژئوپتانسیل 500 هکتوپاسکال هیچ همبستگی وجود ندارد.