نام پژوهشگر: زینبالسادات قریشیزاده
زینب السادات قریشی زاده خسرو غلامعلی زاده
در سال های اخیر، بهره گیری از علم زبان شناسی در بررسی آثار ادبی بسیار مرسوم شده است. بررسی های زبان شناختی در حوزه ادبیات، اغلب، به منظور شناسایی ویژگی های سبکی موجود در آثار ادبی، صورت می گیرند. پژوهش حاضر نیز، با بهره گیری از آراء ساخت گرایان و نظریه زبانی لیچ در باب هنجار گریزی، به بررسی زبان شناختی شعر سپید شاملو، به عنوان نمونه ای از شعر معاصر، می پردازد. هنجار گریزی از مهم ترین مسائل قابل توجه در شعر نو است. اما، حوزه آن بسیار گسترده است؛ چنان که لیچ هشت نوع هنجار گریزی را بر می شمارد و از آن ها به عنوان ابزاری برای آفرینش شعر یاد می کند. در این پژوهش، به بررسی هنجار گریزی نحوی در شعر شاملو می پردازیم. بدین منظور، هفده دفتر شعر، از مجموعه آثار احمد شاملو را که شامل اشعار سپید وی است، بر گزیده و پس از بررسی ساخت نحوی جملات آن ها، بر اساس آرایش واژگانی غالب، در فارسی معیار نوشتاری، یعنی، فاعل- مفعول- فعل، انواع هنجار گریزی های نحوی حرکتی موجود در این آثار را استخراج و طبقه بندی می نماییم؛ سپس، بسامد هر یک از این انواع را مشخص می سازیم و تأثیر آن ها را در ایجاد زبان شعری خاص شاملو مورد بحث قرارمی دهیم. یافته های حاصل از این تحقیق نشانگر این مطلب است که شاملو از هنجارگریزی نحوی، در شعر سپید خود که محدودیت های رعایت وزن و قافیه را ندارد، به عنوان ابزاری برای شعرآفرینی بهره برده است و با به کارگیری چنین فرآیند های حرکتی در زبان شعر خود، سعی می کند تا تصاویری از زبان بیآفریند که برجسته و بدیع باشند. وی برای بیان عواطف شخصی و تصویر آفرینی، با پشت سر گذاشتن کلیشه های دستوری، در ساخت نحوی زبان، دگرگونی ایجادکرده و ازطریق برهم زدن قواعد حاکم بر زبان هنجار، ترکیباتی برجسته، بدیع و تأثیرگذار خلق کرده است.