نام پژوهشگر: شاهرخ کاظمپور
یاسمین عسگری منیژه پاکروان فرد
جنس serratula l. از خانوادهasteraceae است که اخیرا با تغییر در تعریف جنس، بخش بزرگی از گونه های آن تحت گونه های جنسklasea cass. (در گذشته یک بخش از جنس serratula l. بوده اند) شناخته میشوند ، هرچند در بسیاری از فلورها مانند فلورا ایرانیکا، فلور ترکیه و فلور روسیه همچنان این گونه ها در serratula l. قرارگرفته اند. جنس klasea cass. با حدود 50 گونه در دنیا از شبه جزیره ایبری و شمال آفریقا تا جنوب وشرق اروپا، غرب و مرکز آسیا توزیع شده است. 17 گونه از این جنس در مناطق شمال، شمال غربی و غرب ایران پراکنش دارد. در این پژوهش، بررسی های بیوسیستماتیکی از قبیل: ریخت شناسی و ریزریخت شناسی، آنالیزهای آماری، آناتومی برگ، آناتومی ساقه، آناتومی اپیدرم برگی، مطالعات سیتوژنتیک، گرده شناسی و فیلوژنی مولکولی بر روی گونه های این جنس در ایران شامل: k. cerinthifolia، k. latifolia، k. coriacea ، k. quinquefolia ، k. radiata ssp. biebersteiniana، k. calcarea به عمل آمد. در بررسی صفات ریختی و ریزریختی، شکل گریبان، شکل و طول زائده راسی براکته ها، رنگ گلچه ها، شکل راس بساک ، رنگ و نوع پاپوس ، شکل برگ از صفات با ارزش در تفکیک گونه ها به شمار می آیند، آنالیزهای آماری نیز این موضوع را تایید کرد. در مطالعات تشریحی برگ و اپیدرم برگی، نوع مزوفیل برگ، غلاف اسکلرانشیمی ،شکل سلولهای غلاف اوندی و شکل سلولهای اپیدرمی از صفات متمایز کننده برای تفکیک برخی گونه ها هستند. در مطالعات گرده شناسی شکل دانه گرده و تزیینات سطح اگزین دانه گرده از صفات با ارزش در تفکیک گونه ها میباشند. تعداد2n=30 کروموزوم در 2 گونه k. cerinthifolia و k. coriacea برای اولین بار از ایران گزارش میشود. در فیلوژنی مولکولی، تعیین توالی ژنوم هسته ای با مارکر its وets صورت گرفته و ارتباط بین گونه ها با یکدیگر با استفاده از نرم افزار 0/4 paup . مشخص گردید. نتایج آنالیزهای فیلوژنی مولکولی، در تایید قرارگیری گونه k.calcareaدر بخش schumeria نبود و تعلق این گونه به بخش demetria را حمایت کرد.
صفا رشیدی شاهرخ کاظم پور
ارتفاعات دینارکوه، در جنوب غربی شهرستان آبدانان، در استان ایلام قرار دارد. وسعت این ارتفاعات حدود 430 کیلومتر مربع، حداقل ارتفاع آن 840 و حداکثر ارتفاع آن، 2600 متر از سطح دریاست. میزان بارندگی سالیانه 717 میلیمتر و میانگین دمای سالیانه 2/16 درجه سانتی گراد است. این پژوهش با هدف شناسایی گونه های گیاهی منطقه و معرفی فلور آن، تعیین اشکال زیستی، پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه و تعیین وضعیت تنوع و غنای گونه ی اجتماعات گیاهی آن انجام گرفت. برای این منظور، نمونه های گیاهی از نقاط مختلف منطقه، طی سالهای 1386 و 1387، جمع آوری و شناسایی شدند. بررسی نتایج این پژوهش، گویای وجود 229 گونه، متعلق به 174 جنس و 61 خانواده ی گیاهی در منطقه است.مهم ترین خانواده های گیاهی منطقه از نظر تعدادگونه ها به ترتیب عبارتند از: asteraceae با 31 گونه،fabaceae با 24 گونه، poaceae با 18 گونه، lamiaceae با 18 گونه، apiaceae با 15 گونه و brassicaceae با 12گونه. 120 گونه (4/52 درصد) از فلور منطقه، انحصاری ناحیه ی ایرانی _ تورانی هستند.از نظر شکل زیستی، تروفیت ها با 100 گونه (6/44)، همی کریپتوفیت ها با 68 گونه (6/22 درصد) و ژئوفیت ها با 22 گونه (14 درصد) فراوان ترین شکل های زیستی موجود در منطقه هستند. از میان گونه های موجود در منطقه، 32 گونه، اندمیک ایران و 5 گونه، اندمیک ایلام هستند. تنوع و غنای گونه ای گیاهان موجود در دامنه های شمالی و جنوبی و ارتفاعات مختلف، با کاربرد شاخص های مهم تنوع شانون (shannon) ، سیمپسون (simpson)، مکین تاش (mackintosh ) وهیل (hill) مورد برسی قرار گرفت. همچنین غنای گونه ای با کاربرد شاخص هایی چون جکنیف (jackknife) و مارگالف (margaleff) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که اجتماع علفی ferula behbodiana بیشترین تنوع و غنای گونه ای را داراست و اجتماعات درختی pistacia khinjuk و querqus brantii ، بیشترین تنوع و غنای گونه ای را دارا هستند. همچنین اجتماع علفی gundelia tournfortii و اجتماع درختی amygdalus lysioides کمترین تنوع و غنای گونه ای را دارا هستند. در اجتماعات درختی و علفی منطقه، با افزایش ارتفاع تا 2010 متر، تنوع و غنای گونه ای افزایش می یابد. همچنین در اجتماعات درختی، به طور کلی، با افزایش درصد شیب، تنوع و غنای گونه ای افزایش می یابد. این پژوهش، ضمن بیان نقش عواملی چون ارتفاع و میزان شیب منطقه، درشکل گیری اجتماعات گیاهی، تاثیر نامطلوب انسانی به دلیل سیستم چرایی نامناسب بر این اجتماعات را متذکر می شود.