کدو گیاهی علفی و یک ساله بوده در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر جهان می روید و منشأ آن اروپا و مناطق گرمسیر آمریکا می باشد. تاکنون آثار فارماکولوژیکی زیادی از قبیل خاصیت ضد باکتریایی، آنتی اکسیدانی، ضد سرطانی، پایین آورنده چربی خون، ضد سنگ مثانه و ضد دیابتی در مورد گونه-های مختلف کدو گزارش شده است. مطالعه تنوع فنوتیپی و ژنتیکی برای شناسایی ژنوتیپ های مشابه، به منظور حفظ، ارزشیابی و استفاده از ذخایر ژنتیکی قبل از شروع برنامه های اصلاحی بسیار حائز اهمیت است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و تعیین روابط میان عملکرد و اجزای عملکرد، تجزیه همبستگی ها و پی بردن به آثار مستقیم و غیرمستقیم ویژگی های گوناگون بر عملکرد، تحقیقی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان نوشین شهر، واقع در آذربایجان غربی در سال 1392 اجراء گردید. ویژگی های مرفولوژیکی مربوط به میوه، بذر، برگ، گل، بوته و ویژگی های فیزیولوژیکی از قبیل فتوسنتز، tss و ph ژنوتیپ ها بررسی شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، اثر ژنوتیپ بر ویژگی های مورد بررسی، معنی دار بود. میانگین ویژگی ها نشان داد که، ژنوتیپ های مورد مطالعه دارای تنوع زیادی بودند. ژنوتیپ های مهاباد (آجیلی)، اخچلار (آجیلی)، زایه کندی (تنبل)، خوی (تنبل) و خوی (زینتی) بیشترین عملکرد بذر و میوه را به خود اختصاص داده بودند و کمترین عملکرد مربوط به ژنوتیپ های اشنویه (آجیلی)، وقاملوی علیا (آجیلی)، کوی حیران (آجیلی) و پیران شهر (زینتی) بود. اختلاف ناچیزی بین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی وجود داشت. بالاترین ضریب تنوع ژنتیکی مربوط به عملکرد میوه و طول بوته مشاهده شد. اکثر ویژگی های موردبررسی دارای توارث پذیری متوسط و بالا داشتند، ویژگی های وزن میوه، عملکرد میوه و بذر و طول میوه به ترتیب بیش ترین بازده ژنتیکی مورد انتظار و ویژگی های شاخه دهی اولیه، طول، نسبت طول به عرض برگ، قطر میله پرچم و قطر و طول بساک کمترین بازده ژنتیکی موردنظر را دارا بودند. بر اساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی، هفت مولفه اصلی در مجموع 86/95 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. نتایج تجزیه کلاستر بر اساس تمام ویژگی های اندازه گیری شده، ژنوتیپ-ها را در حدود فاصله اقلیدسی پنچ به شش گروه اصلی تقسیم بندی کردند. نتایج حاصل از تجزیه بای-پلات با نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر مطابقت داشت. ویژگی های تعداد میوه، وزن میوه، وزن صد دانه، عرض میوه، ضخامت بذر، طول بوته، طول میان گره، شاخه دهی اولیه،ph ، وزن بذر، طول دم میوه، طول کاسبرگ ماده و tss همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد میوه نشان دادند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که ویژگی های ph و طول میان گره بیشترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد میوه را داشتند و ویژگی درصد کلروفیل بالاترین اثر غیرمستقیم را از طریق طول میان گره بر عملکرد کدو دارا بود.