نام پژوهشگر: فریبا معینی نجفآبادی
فریبا معینی نجف آبادی علیرضا فولادی
بخش اعظم کتاب های صوفیه به شرح احوال و اقوال آنان اختصاص دارد و در این پژوهش، این موارد را «سرگذشت نامه» نامیده ایم. نخـــستین سرگذشت نامه ی عرفانی در زبان فارسی بخشی از کتاب «کشف المحجوب» هجویری است، امّا در طول زمان، نگارش این دست سرگذشت نامه ها، کتاب های دیگری را با عناوین تذکره، طبقات، مقامات و... به خود اختصاص داده است و در این باره کتاب های مهمّی مانند تذکر?الاولیا و نفحات الانس به زبان فارسی پدید آمده اند. در پژوهش حاضر، به بررسی سرگذشت نامه های عرفانی در زبان فارسی از آغاز تا قرن نهم پرداخته ایم. ضمن سرگذشت نامه های عرفانی با حکایات فراوانی از گفتار و کردار صوفیان مواجهیم که جا دارد به طور مستقل و مفصل مورد مطالعه قرار گیرند. این حکایت ها رامی توان ازحیث موضوع و شخصیت تقسیم بندی کرد، امّا اسلوب بایسته، طبقه بندی آنها با توجّه به فرم بیرونی است. از طرف دیگر کتب سرگذشت نامه را با توجه به شخصیت یا شخصیتهای عرفانی مورد نظر و نوع برخورد با سرگذشت آنان می توان مورد تقسیم بندی دیگری قرار داد. هدف اصلی نویسندگان حکایت های عرفانی ، ترویج باورها و اندیشه های عرفانی بوده است و بنابراین ایجاز یا حذف بسیاری از بخش های غیر ضروری حکایت، دراین کتاب ها رایج است. بعضی از این حکایت ها به لحاظ حجم، بسیار کوتاه و فشرده شده اند و بعضی نیز حجمی بیشتر دارند.