نام پژوهشگر: حمزهعلی شیرمردی
زینب فولادی عطاالله ابراهیمی
حدود 106 تیپ گیاهی عمده با بیش از 1200گونه گیاهی در سطح مراتع استان چهارمحال و بختیاری شناسایی، که گونه¬های مختلف جنس گون (astragalus) در 52 تیپ گیاهی به عنوان گونه اصلی و در سایر تیپ¬ها به عنوان گونه همراه با گیاهانی از خانواده گندمیان، لگوم ها، مرکبیان، چتریان و نعناعیان حضور دارد. گزارش¬ها، حکایت از آن دارد که بخش وسیعی از مراتع استان در حال تخریب و گونه¬های مختلفی از جنس گون و دافنه درگیر با پدیده خشکیدگی شده¬اند که تاکنون در هیچ کجای کشور چنین گزارشی نشده است. علاوه بر خشکسالی¬های اخیر، افزایش دما در زمستان، گرد و غبار، آفات، حشرات چوبخوار، بخشی از مراتع استان که به ویژه گونه گون گزی (astragalus adscendens) در آن غالب است را در سالیان اخیر مورد تهدید قرار داده و منجر به خشکیدگی بخشی از مراتع استان شده است. لیکن به دلیل عدم اطلاع از زمان دقیق و پراکنش جغرافیایی این خشکیدگی، دلایل آن نیز تا حدودی نامعلوم است. با توجه به اهمیتی که مراتع از لحاظ اقتصادی دارند و همچنین نقش آنها در حفاظت از خاک و جلوگیری از روان شدن سیلاب¬ها بررسی این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. با در نظر گرفتن این موضوع که این استان دارای متوسط شیب 42 درصدی است؛ خشکیدن گوَن¬¬زارها، خطر جاری شدن سیل از کوه¬ها و وقوع آتش¬سوزی در مراتع را تشدید می¬کند. این تحقیق به منظور پهنه¬بندی خشکیدگی گونه گون از سطح شمال غربی استان برای کمک به مدیریت آسان¬تر و شناخت بیشتر این مناطق صورت گرفته است. در این مطالعه از تصاویر لندست (etm+) سالهای 1384 و 1388 استفاده گردیده است تا تغییرات حاصل از خشکیدگی این گونه غالب از مراتع یا به عبارتی مراتع شمال غربی استان که عمدتاً پوشیده از این گونه گیاهی است مورد مطالعه قرار گیرد. برای این منظور، پس از انجام پیش¬پردازش های لازم بر روی تصاویر، شاخص¬های گیاهی؛pvi، pvi1، dvi، msavi2، rvi، pvi2، nrvi، ndvi، tvi، ctvi، ttvi، pvi3، tsavi1، tsavi2و wdvi برای هر دو سال از روی اطلاعات باند¬های تصاویر ماهواره¬ای استخراج شد. سپس با استفاده از روش تفاضل تصاویر پوشش گیاهی، تفاضل شاخص¬ها بین دو سال 1384 و 1388 بدست آمد. همبستگی بین داده¬های حاصل از نمونه¬برداری مناطق خشکیده و ارزش عددی حاصل از تفاضل شاخص¬های مشابه نشان داد که تفاضل شاخص dvi همبستگی بیشتری را با درصد خشکیدگی مراتع دارد. با توجه به معادله رگرسیونی حاصله که در آن میزان خشکیدگی متغیر وابسته و میزان شاخص تفاضلی متغیر مستقل در نظر گرفته شد (مناسب ترین مدل)؛ نقشه پهنه¬بندی خشکیدگی برای این منطقه ترسیم گردید، سپس نقشه حاصله طبقه¬بندی شد. نتایج نشان داد که مساحت مراتع دچار خشکیدگی برابر با 8834 هکتار از کل مساحت 388961 هکتار¬ی منطقه می¬باشد. با توجه به نتایج تحقیق حاضر می توان گفت داده¬های ماهواره¬ای لندست 7 دارای قابلیت تشخیص پوشش گیاهی مرتعی خشک شده در مناطق نیمه استپی است و می تواند برآوردی از خشکیدگی مراتع ارائه دهدکه این نتیجه فرضیه تحقیق را نیز تایید می¬کند.
اکرم کریمیان شلمزاری مصطفی سعیدفر
مطالعه فنولوژی گیاهان مرتعی به منظور تنظیم برنامه بهره برداری از گیاهان، تعیین زمان ورود و خروج دام، جمع آوری بذر و شناخت ارزش غذایی گونه های گیاهی در مراحل مختلف رشد حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش فنولوژی دو گونه مهم مرتعی bromus tomentellus و astragalus cyclophyllon در دو منطقه با شرایط اکولوژیکی متفاوت در استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از روش درجه-روز رشد(growing degree day) با هدف تشخیص بهترین زمان برداشت بذر مورد مطالعه قرارگرفت. داده های دما و بارندگی از نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی، به مناطق مورد مطالعه جمع آوری گردید. مراحل مختلف فنولوژیک در این گونه ها، هر هفته یکبار روی 20 پایه از هر گونه ثبت گردید. در زمان رسیدگی نسبی بذر از هر گونه به تعداد کافی بذر جهت انجام آزمون های بذری از جمله: تعیین درصد رطوبت، وزن هزار دانه و قوه نامیه و از همه مهم تر دمای پایه برداشت شد. یکی از مهم ترین گام ها در طراحی سیستم درجه-روز رشد، تعیین درجه حرارت پایه است. به این منظور بذر گونه ها درمحیطی کنترل شده در تیمار های حرارتی ثابت (10 ، 15 ، 20 و 25 درجه سانتی گراد) کشت شد و سرعت نمو به صورت تابعی از درجه حرارت تعیین گردید. بهترین خط حاکم بین درجه حرارت و سرعت نمو برازش شده و نقطه ای که از خط مذکور با محور درجه حرارت برخورد کرد را به عنوان درجه حرارت پایه در نظر می گیرند. دمای پایه برای گونه bromus tomentellusبرابر 5/4 و برای گونه astragalus cyclophyllon برابر 8/4 بدست آمد. تجزیه رگرسیون، رابطه خطی بسیار معنی داری بین سرعت نمو و دما برای گونه های مورد مطالعه نشان داد. درجه-روز رشد نیز از تفاضل میانگین درجه حرارت روزانه از دمای پایه محاسبه شد. با جمع درجه-روزهای حادث شده در طی یک دوره مشخص، مقدار درجه-روز رشد لازم برای رسیدن یک گیاه به هر مرحله ای از نمو فنولوژی مشخص گردید. با توجه به آزمون t جفت شده، اختلاف معنی داری بین درجه-روز رشد گونه های مورد مطالعه در هر دو منطقه وجود ندارند. با توجه به نتایج مربوط به درجه-روز رشد و نتایج آزمون های بذر، بهترین زمان برداشت بذر گونه bromus tomentellus زمانی است که میزان درجه روز رشد موثر برابر با 15/662 و میزان درجه-روز رشد فعال برابر با 33/1109 و برای گونه astragalus cyclophyllon زمانی است که میزان درجه روز رشد موثر برابر با 85/836 و میزان درجه-روز رشد فعال برابر با 45/1350 باشد. نتایج نشان می دهد که درجه حرارت یکی از عوامل مهم در تعیین زمان رسیدن بذر است. در نهایت درجه-روز رشد مدل ایده آلی جهت پیش بینی زمان مناسب برداشت بذر و مراحل فنولوژی گیاهان است.