مرزنجوش بخارایی (origanum vulgar ssp.gracile)یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده نعناعیانlamiaceae می¬باشد که ترکیب غالب اسانس آن کارواکرول می¬باشد. کشت کالوس یکی از روش-های عمده کشت بافت می¬باشد. کالوس منبع مهمی برای اندام¬زایی و جنین¬زایی غیرمستقیم گیاه است. این تحقیق با هدف تعیین برخی فاکتور¬های موثر در کالوس¬زایی گیاه مرزنجوش بخارایی در شرایط درون شیشه انجام گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاٌ تصادفی انجام گردید. برای این منظور در آزمایش اول اثر چهار غلظت مختلف 2,4-d (0، 1، 3 و 5 میلی گرم در لیتر) در ترکیب با 0/1 میلی گرم در لیتر bapبر القای کالوس در پنج ریزنمونه مختلف (هیپوکوتیل، کوتیلدون، برگ، گره و نوک شاخه) ارزیابی گردید. در آزمایش دوم نیز چهار غلظت¬ مختلف naa (0، 1، 3 و 5 میلی گرم در لیتر)در ترکیب با 0/1 میلی گرم در لیتر bap بر القای کالوس در پنج ریزنمونه مختلف ارزیابی گردید. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که ریزنمونه برگ در تیمار 1 و 3 میلی گرم در لیتر 2,4-dبالاترین کالوس¬زایی (100 درصد) را نشان داد و تیمارهایشاهد و 0/1 میلی گرم در لیتر bapکمترین میزان کالوس¬زایی (صفر درصد)و وزن تر و خشک را داشتند. همچنین ریزنمونه برگ در تیمار 1 میلی گرم در لیتر 2,4-d بالاترین وزن تر و خشک را تولید کرد. در بین ریزنمونه¬ها برگ و هیپوکوتیل به ترتیب بیشترین و کمترینمیزان کالوس و وزن تر و خشک را تولید کردند. کالوس¬ها رنگ قهوه¬ای و بافت شل داشتند. در آزمایش دوم نیز ریزنمونه نوک شاخه در محیط حاوی 5 میلی گرم در لیتر naa بیشترین نرخ کالوس را تولید کرد و بیشترین وزن تر و خشک را نیز ریزنمونه گره در تیمار 5 میلی گرم در لیتر naa تولید کرد. کمترین میزان کالوس، وزن تر و خشک در تیمار 1 میلی گرم در لیتر naa در ریزنمونه نوک شاخه و تیمار شاهد و 0/1 میلی گرم در لیتر bap مشاهده شد. کالوس¬ها رنگ سبز و بافت سفت داشتند.