نام پژوهشگر: سامره عباسنژاد بنه میر
سامره عباس نژاد بنه میر شروین خمسه
از دیرباز باورهای زروانی در میان شاعران، اندیشمندان، فلاسفه و متکلّمان ایرانی – آگاهانه یا ناآگاهانه – نفوذ داشته است. از این میان، فردوسی حماسه سرای بزرگ ایرانی، هم چون دیگران از تأثیر آن سرچشمه های فکری مستثنی نبوده و بخش عظیمی از شاهنامه تحت تأثیر همین اعتقادات شکل گرفته است. به بیان دیگر می توان تأثیر و نفوذ زروانیسم را در اندیشه و کلام فردوسی مشاهده نمود. این پژوهش با هدف نمایان کردن بن مایه ها و باورهای زروانی در شاهنامه ی فردوسی با روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری داده های مرتبط با زروان در شاهنامه ی فردوسی پرداخته است. روش کار به این شکل بوده که ابتدا بیت های دارای بن مایه های زروانی انتخاب شدند، پس از استفاده از نظر پژوهش گران، تحلیل داده ها انجام گرفت. در تحلیل داده ها هم کمّیت و هم کیفیّت مورد نظر بوده است. از نظر کمّی فراوانی باورهای زروانی در شاهنامه- از پربسامد تا کم بسامد- بدین ترتیب می باشد: جبر و جبرگرایی و اعتقاد به تقدیر در شاهنامه ی فردوسی، خیر و شر و نمود اهریمن و دیوان در شاهنامه فردوسی، جهان بینی فردوسی درباره ی ناپایداری دنیا و مرگ، عهد و پیمان، زن (البتّه از نگاه منفی)، ازدواج با محارم، برسم، آفرینش، زال و زروان. از بعد کیفی تمام موارد فوق در باورهای زروانی با نظر به مزدیسنا بررسی شد و جایگاه آنان در شاهنامه ی فردوسی مشخّص گردید.