در شرایط کنونی، به کارگیری قراردادهای آتی تا بدان حد گسترش یافته که به صورت ابزارهای متداولی در جهت مدیریت ریسک بازار داراییهای مختلفی نظیر کالاهای کشاورزی، فلزات، انواع مختلف انرژی، اوراق بهادار و سهام شرکتها درآمده اند. راه اندازی و توسعه بازارهای آتی علاوه بر مدیریت ریسک، اثرات ارزشمند دیگری همچون تسهیل فرآیند کشف قیمت و افزایش میزان شفافیت و سیالیت در بازار را نیز به جای می گذارد. تاسیس بازارهای آتی محصولات کشاورزی قادر است علاوه بر ایجاد مزایای فوق، موجب اصلاح ساختار بازار نیز گردد. شناسایی مناسبترین محصولات، تعیین مشخصات بهینه قرارداد و توجه به خصوصیات تصمیم گیرندگان، سه مرحله مشخص در طراحی بهینه قراردادهای آتی محصولات کشاورزی می باشد. لذا در اولین بخش این مطالعه سعی گردیده که مناسبترین کالاها برای راه اندازی یک بازار آتی محصولات کشاورزی در ایران تعیین گردد. به این منظور، دو روش مختلف مورد استفاده قرار گرفت: روش اول مشتمل بر تعیین عواملی می باشد که به صورت معناداری در موفقیت یا شکست قراردادهای آتی محصولات کشاورزی موجود در مهمترین بازارهای آتی موثر است. روش دوم به عنوان یکی از نوآوریهای این مطالعه، دربردارنده شبیه سازی عملکرد پوشش ریسک کالاهای مورد مطالعه به منظور تعیین مناسبترین کالاها می باشد. هدف دیگر این مطالعه تعیین مشخصات قراردادهای آتی محصولات کشاورزی به نحوی است که پس از راه اندازی در کشور از احتمال موفقیت بالایی برخوردار باشند. جهت دستیابی به این هدف، میزان سپرده مورد نیاز، حد مجاز نوسانات قیمت روزانه، طول دوره تحویل، حداقل واحد تغییر قیمت و اندازه قراردادهای آتی محصولات منتخب در مرحله قبل مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور تعیین مقدار سپرده مورد نیاز و حد مجاز نوسانات قیمت روزانه از یک مدل جدید بهینه سازی ارزش در شرایط توام با مخاطره (var) با بهره گیری از رهیافت نمونه برداری ناپارامتری استفاده گردید. همچنین طول دوره های تحویل، از طریق شبیه سازی قیمتهای آتی روزانه با حداقل مقدار نوسان ممکن تعیین گردید. جهت تعیین مقدار حداقل واحد تغییر قیمت و اندازه قرارداد آتی هر محصول، به عنوان دو معیار، از نرخ بهره بدون ریسک روزانه و حداقل ارزش متوسط معاملات روزانه یک معامله گر در بورس اوراق بهادار تهران (tse) استفاده گردید. نظر به اهمیت مشکلات مالی برای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در ایران، در این مطالعه یک مکانیسم جدید برای مبادله قراردادهای آتی ارائه گردید. همچنین به عنوان یکی دیگر از نوآوریهای این مطالعه، اثرات راه اندازی بازار آتی محصولات کشاورزی بر مقادیر تولید، مصرف، سود و خالص صادرات هر یک از محصولات مورد مطالعه، در چارچوب مدل برنامه ریزی ریاضی اثباتی (pmp) در دو سناریوی با و بدون اعمال مکانیسم جدید پیشنهادی مبادله قراردادهای آتی مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین این ارزیابی در چارچوب مدلهای تعادل عموی قابل محاسبه (cge) نیز تکرار گردید. در این مرحله به عنوان مساعدتی دیگر به ادبیات موضوع، اثرات راه اندازی بازار آتی محصولات کشاورزی بر متغیرهای کلان اقتصادی بخشهای مختلف اقتصاد ایران مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس نتایج این مطالعه، درجه تجاری بودن، اندازه بازار نقدی و نوسانات قیمتهای نقدی محصولات، دارای بیشترین اثر در توفیق معاملات آتی می باشند. گرچه برخی کالاها سطوح قابل قبولی از شرایط لازم برای ورود به بازار آتی را دارا می باشند، اما از نقطه نظر پوشش ریسک تولیدکنندگان، از جذابیت کافی برای مبادله در قالب قراردادهای آتی برخوردار نمی باشند. همچنین، نتایج نشان داد که سه محصول زعفران، پسته و برنج مناسبترین کالاها برای تاسیس بازار آتی محصولات کشاورزی در ایران می باشند. مشخصات تعیین شده قراردادها، به عنوان مقادیر اولیه ای جهت راه اندازی یک بازار آتی محصولات کشاورزی در ایران پیشنهاد می شوند. بر اساس نتایج، تاسیس بازار آتی محصولات کشاورزی در ایران، دارای اثرات معنادار مثبتی بر رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان می باشد. همچنین نتایج، موثر بودن مکانیسم جدید مبادله قراردهای آتی را بر انگیزه تولیدکنندگان در ورود به بازار آتی، تایید نمود.

اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪک و ﻧﻮﺳﺎن ﮐﻢ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت، موجب کاهش ریسک و افزایش سرمایه¬گذاری و نهایتاً رشد اقتصادی را به همراه خواهد داشت. مسلماً رشد اقتصادی یکی از اهداف کشورهای در ¬حال¬ توسعه است. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﺎر ﻧﻮﺳﺎن و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺿﻤﻦ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ دﯾﮕﺮ اﻫﺪاف ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ¬ﮔﺬاران در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ جو دامی ﯾﮑﯽ از ﻧﻬﺎده-ﻫﺎی اوﻟﯿﻪ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻃﯿﻮر و دامﭘﺮوری اﺳﺖ، ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺘﯽ آن ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﻧﺎاﻃﻤﯿﻨﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﻬﺎده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺘﯽ در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﯽ¬ﮔﺮدد. ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ، ﺑﺮای اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺖ¬ﻫﺎی ﺻﺤﻴﺢ، ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﻴﻤﺖ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل در ﺑﺎزار ﺿﺮوری اﺳﺖ. شناسایی نوسانات قیمت جو دامی در این مطالعه در راستای رسیدن به دو هدف انجام می¬شود: هدف اول کمک به پیش¬بینی نوسانات قیمت توسط فعالان و تحلیل¬گران بورس کالایی است. دومین هدف که در راستای هدف قبلی قرار دارد کمک به تصمیم¬گیری در بازار برای فعالان می¬باشد. نتیجه بررسی مطالعات مشابه نشان داد این الگوی پیش¬بینی کننده خاص بطور مطلق بر الگوهای رقیب برتری ندارد. بسته به نوع محصول، مکان مورد بررسی و دوره زمانی نتایج متفاوت و گاه متضاد بوجود آمده است. به این ترتیب لزوم بررسی موردی توجیه می¬شود. در این مطالعه، نخست چرخه¬های قیمت موجود در قیمت جو با استفاده از الگوی هارمونیک به¬دست می¬آید و سپس با به کارگیری الگوی اقتصادسنجی ( آریما و گارچ ) به بررسی نوسانات موجود در قیمت جو و مقایسه قدرت پیش¬بینی¬کنندگی هر کدام از الگو ها پرداخته می¬شود. همچنین برای اندازه¬گیری دقت و مقایسه بین مدل¬های رقیب پیش¬بینی از معیارهای ریشه میانگین مجذور خطاهای پیش¬بینی، میانگین خطای مطلق و معیار درصد میانگین خطاهای پیش¬بینی استفاده شده است. داده¬های تحقیق به صورت هفتگی قیمت جو دامی از تاریخ 01/07/87 تا 31/03/92 از طریق بورس کالای ایران می¬باشد. نتایج این آزمون نشان داد که داده¬ها در سطح ایستا نیستند و با یکبار تفاضل¬گیری ایستا می¬شوند. در ادامه مدل¬های فوق تخمین زده شد. نتایج تخمین مدل هارمونیک نشان داد که چرخه¬ای که شامل دوره های سینوس و هم کسینوس است، بهتر از سایر چرخه¬ها می¬تواند مقادیر قیمت جو دامی را پیش¬بینی کند. در این مطالعه با استفاده از روش باکس- جنگینز بهترین مدل آریما، arima(1,1,4) انتخاب گردید. قبل از تخمین مدل garch لازم است که وجود واریانس ناهمسانی در جملات اخلال مورد آزمون قرار گیرد. نتایج بررسی وجود یا عدم وجود واریانس ناهمسانی در جمله اخلال نشان داد که بین اجزای اخلال واریانس ناهمسانی وجود دارد. نتایج تخمین مدل garch(1,1) نتایج نشان داد که اگرچه جزء اخلال با یک وقفه بر نوسانات تغییرات قیمت جو دامی تأثیر می¬گذارد، اما تغییرات قیمت جو دامی یا همان واریانس شرطی تغییرات قیمت جو دامی با یک وقفه، بیش¬ترین تأثیر را بر نوسانات قیمت جو دامی دارد و این امر نشان¬دهنده¬ی اهمیت مهار قیمت جو دامی است. در ادامه نشان داده شد که به طور نسبی مدل آریما پیش-بینی¬های دقیق¬تری را نسبت به الگوهای هارمونیک و گارچ ارائه می¬نماید. بر اساس نتایج حاصله پیشنهاد می¬شود دولت برای تنظیم بازار محول مورد بررسی و فعالان بازار اعم از تجار و تولید کنندگان از این الگو برای تصمیم¬گیری استفاده کنند.