پژوهش حاضر با عنوان « تبیین مبانی فلسفی ( فلسفه سیاسی ) نظریه¬های مناسبات بین دولت و نظام آموزشی و تحلیل¬انتقادی روند تحولات آموزش و پرورش ایران در سه دهه¬ی گذشته ( با تاکید بر مقوله تمرکز و عدم تمرکز)»، به بررسی چرایی و چگونگی رابطه دولت و نظام آموزش پرداخته است . در این رابطه، بررسی¬ بر اساس پیشینه نظری موضوع ، تعاریف ، سیر تاریخی روابط و مولفه¬ها انجام گرفته است. با توجه به اینکه نوع تحقیق نظری است با استفاده از اطلاعات و داده¬ها و با روش تحلیلی و توصیفی ، موضوع مورد مطالعه قرار گرفت. این تحلیل¬ها شامل تحلیل اسنادی ، تحلیل انتقادی و تحلیل سیاست¬ها که البته آن را ذیل تحلیل اسنادی قرار دادیم ، می¬باشد . همچنین با توجه به اهداف و سوالات تحقیق مشخص شد که سه نوع رابطه مابین دولت و نظام آموزش و پرورش ( متمرکز، نیمه¬متمرکز، غیرمتمرکز) وجود دارد که هر کدام از این روابط رابطه¬ای متقابل با دیگر شرایط محیطی و انسانی را داراست و بر این اساس می¬تواند پیامدهای مثبت و یا منفی ایجاد نماید. در نظام آموزشی ایران ، تمرکزگرایی پیامدهایی منفی ایجاد نموده که با نقد درونی و بیرونی مشخص شد تمرکززدایی نیز به¬عنوان راهکاری مناسب به علت نبود پیش¬نیازهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و آموزشی ، در سطح قوانین و سیاست¬ها ابهام و ناهمخوانی و در سطح عمل، عدم موفقیت را در پی داشته است . در نتیجه¬گیری با توجه به اسلامی بودن کشور ایران، شرایط اقتصادی ، فرهنگی و آموزشی ، تجارب تاریخی ، داخلی و خارجی، تمرکززدایی به صورت تدریجی و سنجیده را برای محو نمودن پیامدهای منفی تمرکزگرایی در نظام آموزش و پرورش مناسب شمردیم . برخی اشکال تمرکززدایی در آموزش و پرورش مواردی مانند مدرسه محوری ، شوراهای آموزش و پرورش ، شورای معلمان، تفویض اختیار، و مدارس خصوصی معرفی شد که با رعایت الزامات مشارکت موثر تامین خواهد شد .¬