نام پژوهشگر: شهرام کبودوند پور
مهدی مراتی فر جمیل امان الهی
تغییرات کاربری زمین یکی از مهم ترین معضلات جهانی است که اثرات زیادی را بر محیط زیست برجای می گذارد. مدل سازی مکانی تغییرات کاربری زمین، فنی برای درک فرآیندهای تغییر کاربری زمین از نظر محل و مقدار تغییر است. رهیافت های گوناگونی برای مدل سازی تغیرات کاربری زمین توسعه یافته اند. در این مطالعه از دو رهیافت ca-markov و geomod برای مدل سازی تغییرات کاربری زمین در منطقه ی حفاظت شده ی بیجار در دوره ی زمانی 1987 تا 2026 استفاده شد. برای این منظور، تصاویر ماهواره ای سال های 1987، 2000 و 2013 برای تهیه ی نقشه های کاربری زمین مورد استفاده قرار گرفتند. صحت نقشه ها با روش ماتریس خطا ارزیابی شد و سپس این نقشه ها جهت آشکارسازی تغییرات کاربری زمین در دو دوره ی زمانی 2000 – 1987 و 2013 – 2000 مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج، کاهش اراضی مرتعی و افزایش اراضی کشاورزی را نشان داد. در مرحله ی بعد برای مدل سازی تغییرات کاربری زمین، متغیرهای مستقل استخراج شدند. سپس با استفاده از روش رگرسیون لجستیک، نقشه های تناسب تهیه شد. این نقشه ها به عنوان داده های ورودی برای پیش بینی تغییرات کاربری ها در آینده کاربرد دارند. نتایج اجرای مدل ها، توانایی بالای هر دو مدل را در منطقه نشان داد. برای پیش بینی شرایط آینده ی کاربری ها در منطقه در سال 2026، از این دو روش مدل سازی استفاده شد. نتایج نشان داد با ادامه ی روند کنونی باز هم شاهد تخریب مراتع و تبدیل آن ها به زمین های کشاورزی خواهیم بود به طوری که از سال 1987 تا 2026 حدود 35 درصد این مراتع تخریب خواهند شد. مقایسه ی نتایج مدل ها با استفاده از معیار کاپا نشان از اجرای موفقیت آمیز هر دو مدل برای مدل سازی تغییرات کاربری زمین در منطقه ی مورد مطالعه دارد، اما توانایی مدل geomod در منطقه، بیشتر از مدل ca-markov بوده است. نتایج این تحقیق، نیاز به اجرای برنامه های صحیح برای کنترل تغییرات کاربری اراضی در منطقه را جهت حفظ تعادل اکولوژیک منطقه نشان می دهد. بنابراین با برنامه ریزی دقیق و تصمیم گیری مدیران، می توانیم شاهد کاهش تخریب مراتع در منطقه و کاهش اثرات این تخریب بر روی محیط زیست منطقه در آینده باشیم.