نام پژوهشگر: پریسا برهان زهی

قبایل معاهد رسول خدا در جزیره العرب از خندق تا عام الوفود
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1393
  پریسا برهان زهی   عباسعلی آذرنیوشه

هنگام پیدایش اسلام در جزیره العرب نظام قبیله¬ای حاکم بود. با گسترش تدریجی اسلام در مدینه، بعضی از قبایل با پیامبر هم¬پیمان شدند. اما در هم¬پیمانی خود سستی و ضعف نشان می¬دادند. چون سرزمین¬های این قبایل محل عبور کاروان های تجاری قریش به شام و عراق بود، لذا پیامبر سعی می نمود تا آن قبیله¬ها را از قریش جدا ساخته و با آنها پیمان ببندد. از طرفی حجاز یک موقعیت منحصر به فرد داشت. زیرا میان تمدن یمن در جنوب و تمدن¬های بین النهرین و شام در شمال واقع شده بود. پس تسلط بر این قبایل و معاهد ساختن آنها، موقعیتی مناسب برای رشد و گسترش اسلام به حساب می¬آمد. می¬توان گفت دوحادثه¬ی اساسی تأثیر فراوانی بر این مسئله گذاشت؛ این دو حادثه، صلح حدیبیه و فتح مکه بودند. البته صلح حدیبیه نقش مهم تری را ایفا کرد. در حادثه صلح حدیبیه بخصوص آن ماده که اعلام می¬کرد، قبیله¬ها در هم¬پیمانی با محمد(ص) و یا قریش آزادند، قبایل آزاد شدند و به راحتی می¬توانستند با پیامبر هم¬پیمان شوند. در همان جا قبیله¬ی خزاعه هم¬پیمانی خود را با پیامبر به طور مستقل اعلام کردند. و قبیله¬ی بنی¬بکر هم با قریش عهد بست. همچنین با ممنوعیت ده سال جنگ بین قریش و مسلمانان طبق مفاد پیمان، فرصتی مناسب بود تا پیامبر فعالیت خود را بر قبایل اطراف حجاز که خطری برای اسلام به حساب می¬آمدند، متمرکز کند. با سقوط مکه و تسلیم نهایی قریش، قبایل حجاز ناچار به پذیرش اسلام شدند و همه¬ی قبیله¬های حجاز تا پایان سال نهم هجرت اسلام آوردند. در واقع بعد از قدرت یافتن مسلمانان در جریان فتح مکه، اصولا گرایش به اسلام به طور وسیعی در قبایل مختلف حجاز گسترش پیدا کرد. تحقیق حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی قبایل معاهد اطراف حجاز را معرفی کرده و زمینه¬های هم¬پیمانی آنها را با پیامبر بررسی کند.