دیابت نوع 2 به عنوان یک مسئله بهداشت جهانی شایع بوده و رو به افزایش می باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی مقایسه ای تاثیردو داروی ضد دیابتی مت فورمین و سیتاگلیپتین بر روی پروفایل قندی و مقاومت به انسولین در موش های صحرایی نژاد ویستار آلبینو دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین (stz) می باشد. در این مطالعه، تعداد 24 سر نوزاد موش صحرایی نژاد ویستار آلبینو با وزن تقریبی 2 ± 9 گرم به طور تصادفی در 4 گروه شامل: شاهد سالم، دیابتی بدون درمان، دیابتی تحت درمان با مت فورمین و دیابتی تحت درمان با سیتاگلیپتین توزیع گردیدند. دیابت با تزریق درون صفاقی stz با دوز 90 mg/kg body weight در گروه های دیابتی القاء گردید. بعد از القاء دیابت، موش ها به مدت 8 هفته تحت شرایط یکسان نگهداری و وارد مطالعه شدند. به گروه 3، مت فورمین با دوز 150 mg/kg/day و به گروه 4، سیتاگلیپتین با دوز 100 mg/kg/day به مدت یک ماه به طور روزانه گاواژ گردید. در پایان مطالعه از تمامی موش ها خون گیری به عمل آمد و درصد hba1c خون، سطوح سرمی fbs، انسولین ناشتا و شاخص مقاومت به انسولین (homa-ir) مورد سنجش قرار گرفت. در نهایت داده های کمی بدست آمده توسط روش واریانس یک طرفه anova و آزمون post hoc بین گروه های مورد مطالعه در سطح معنی دار p ≤ 0/05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در موش های دیابتی، درمان با مت فورمین در سطح معنی داری (p ≤ 0/05) موجب کاهش غلظت fbs(-139 ± 8 mg/dl)، hba1c (-1/44 ± 0/28 %)، انسولین ناشتا(-0/7 ± 0/1 µm/l) و شاخص homa-ir(-0/099655 ± 0/116) گردید. همچنین در موش های دیابتی، درمان با سیتاگلیپتین در سطح معنی داری (p ≤ 0/05) موجب کاهش غلظت fbs(-130 ± 10 mg/dl)، hba1c (-1/2 ± 0/1 %) و شاخص homa-ir(-0/079598 ± 0/0086) گردید، اما غلظت انسولین ناشتا سرم در اثر درمان با سیتاگلیپتین نسبت به گروه دیابتی بدون درمان تغییری نکرد. همان طور که نتایج نشان می دهند، بین دو گروه دیابتی تحت درمان با مت فورمین و دیابتی تحت درمان با سیتاگلیپتین از نظر کاهش غلظت fbs، hba1c و شاخص homa-ir تفاوت معنی داری وجود نداشت، اما سطح انسولین ناشتا در گروه دیابتی تحت درمان با سیتاگلیپتین به طور معنی داری(p ≤ 0/05) بیشتر از دیابتی تحت تیمار با مت فورمین بود. مقایسه سطوح انسولین ناشتا نشان دهنده افزایش سنتز و ترشح انسولین توسط سیتاگلیپتین از طریق مکانیسم های مختلفی ازجمله جلوگیری از تجزیه زود هنگام glp-1 و افزایش فعالیت سلول های بتا پانکراس می باشد. با توجه به یافته های مطالعه حاضر و ارتباط آن با مطالعاتی که در گذشته انجام شده است، می توان نتیجه گرفت که سیتاگلیپتین از لحاظ ترکیب دارویی مناسب است و اثرات آنتی دیابتیک مفیدی دارد. اما از آنجایی که اثر آن وابسته به ترشح glp-1 آندوژن است، تنها برای بیمارانی قابل استفاده می باشد که در آنها هنوز بخشی از سلول های β کارایی دارند.