نام پژوهشگر: رقیه موحدی مهرآباد

فن شناسی و آسیب شناسی کاشی های سفید و آبی بقعه ی شاه حمزه و ارائه ‎ی راه کار حفاظتی متناسب با آن
پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده هنر و معماری 1393
  رقیه موحدی مهرآباد   رضا وحیدزاده

بقعه ی شاه حمزه واقع در شهر قم، از بناهای دوره ی صفوی است. اصل بنا به استناد نقشه ی هشت ضلعی آن متعلق به قرن 8 هـ. ق است. ایوان شرقی بنا در دوره ی قاجار با کاشی های سفید و آبی تزئین شد. این کاشی ها طی گذشت زمان و در اثر عوامل درون ساختاری و عوامل محیطی، دچار آسیب زیادی شده اند. برای حفاظت از این کاشی ها و به تأخیر انداختن آسیب بیشتر آنها نیاز به شناخت فن ساخت و عوامل آسیب این کاشی ها احساس شد. این کاشی ها با مطالعات کتابخانه ای، آزمایشگاهی شیمی تر، روش های دستگاهی چون sem و xrd و میکروسکوپ های نوری و دیجیتالی مورد بررسی قرار گرفتند. براساس این مطالعات، سریع سرد کردن محیط کوره احتمالاً یکی از عوامل مهم اولیه در ایجاد ریزترک در کاشی ها بود که در اثر گذر زمان و عوامل محیطی چون انقباض و انبساط های پی در پی گسترش یافته اند. املاح موجود در خاک توسط رطوبت بالارونده در کاشی ها نفوذ کرده و طی زمان موجب آسیب شده است. هم چنین میخ هایی که برای اتصال کاشی ها به دیوار نصب شده بود زنگ زده و موجب شکستگی لعاب و بدرنگ شدن کاشی ها شده است. چون به نظر می رسد رطوبت بالارونده عامل اصلی جدایش و آسیب کاشی ها از دیواره است راه کاری که ارائه می شود این است منبع رطوبت کشف شده و حذف شود. سپس، کاشی های جداشده و طبله کرده پاکسازی شود و با استفاده از ملات گچ نیم کوب مجدداً روی دیوار سوار شود.