نام پژوهشگر: مهران بیدرام گرگابی
مهران بیدرام گرگابی فرشاد مومنی
در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﮐﻮﺷﺶ ﺷﺪ ﺗﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری ﻣﯿﺎن راﻧﺖ ﻧﻔﺘﯽ، و عدم توسعه یافتگی در کشورهای نفت خیز از جمله ایران برقرار شود. این مهم از طریق مطرح کردن نظریه دولت رانتیر و نفرین منابع دنبال شد. لذا در گام اول در بررسی آثار اقتصادی و سیاسی منفی دولت های متکی به نفت، دو رویکرد مطرح شد که یکی بر آثار سیاسی و اجتماعی و دیگری بیشتر بر آثار اقتصادی تکیه می کرد. بر همین اساس در ادامه سعی شد به جهت تبیین این مسئله، آثار نفت و درآمدهای نفتی را بر ساختار سیاسی در قالب تخریب دولت، تخریب نهادها، تخریب دموکراسی و تخریب سرمایه اجتماعی در چهارچوب نظریه دولت رانتیر پرداخته شود. و سپس برای بررسی آثار اقتصادی نفت و درآمدهای آن از نظریه نفرین منابع که خود منتج شده نظریه دولت رانتیر می باشد، استفاده شود. در نظریه نفرین منابع نیز عواملی که مسبب تبدیل نعمت نفت به نقمت می باشند بحث شد. از میان این عوامل–بیماری هلندی ، بی ثباتی درآمدهای نفتی و وابستگی بودجه ای و ساختار مالیاتی-فنی(تخصصی) بود و دو مورد دیگر حکمرانی ضعیف و ظرفیت محدود نهادی که برای مواجه شدن با چالش های ثروت منابع لازم می باشند- ماهیتشان بیشتر سیاسی بود. در گام بعدی پس از نشان دادن میزان وابستگی به درآمدهای نفتی در ایران و بررسی ویژگی های دولت رانتیر در ایران به بررسی چالش های توسعه سیاسی و اقتصادی و اجتماعی در ایران پرداخته شد. و در گام سوم سعی شد پس از بررسی سیاست های جدید امنیت انرژی آمریکا و چند بازیگر مهم در عرصه جهانی بازار انرژی به بررسی تأثیر این سیاست های جدید بر درآمدهای نفتی ایران در قالب سناریو سازی پرداخته شود. پس از ایجاد سناریوها، با توجه به مروری که به سیاست های بازیگران مهم در این عرصه و چشم اندازها، سناریو افزایش عرضه اوپک و کاهش تقاضا از اوپک به عنوان سناریو منتخب پذیرفه شد و نتیجه این سناریو، کاهش درآمدهای نفتی ایران در میان مدت و بلند مدت بود. و در آخر سعی شد تا جایی که می شد تأثیر این کاهش درآمدهای نفتی را بر چالش های توسعه دولت رانتیر بر پایه چهارچوب نظری گفته شده در گام اول بررسی شود. که نتیجه آن تشدید این این چالش ها بود.