هشت سال دفاع مقدس ،آثار با ارزش و معنوی را بر جای گذاشت که نشانگر روزهای پرفراز و نشیب تلخ و شیرینِ حماسه آفرینان صحنه های جنگ است. جنگی که با تمام ویرانگری هایش دارای فرهنگ انتقالی به نسل های بعدی است. فرهنگ جنگ ، مجموعه ای از عملکردها ، نگرش ها ، روش ها ، آفرینش ها ی هنری و ادبی سال های جنگ و پس از آن است. انتقا ل این فرهنگ و حماسه ها به نسل های بعدی و حفظ ارزش وآثار این سال ها یکی از ضروری ترین اقداماتی است که باید به آن توجه شود. بر اساس این شناخت، حماسه سازترین حماسه سازان جنگ، مادران شهدا هستند که هنوز عاشقانه با تبعات جنگ می جنگند . تحقیقِ دردست، با بررسی جنگ به روایت مادران شهدا، قصد دارد تا به جنگ عراق و ایران بعد از ظرف زمانی خود، ازدریچه ای غیراز آن چه معمول ومتداول است، بنگرد. هدف، رقم زدن ناگفته های ایثار و مجاهدت هشت سال دفاع مقدس، ازخلال تجربیات زیسته مادران شهدا است. لذا روایت های مادران شهدا، با رویکرد تجربه گرایی، به روش گلوله برفی ، ازمصاحبه ی عمیق با آنان ،جمع آوری شده است. مصاحبه ها به روش تحلیل کیفی وکدگذاری آزاد، محوری و انتخابی، مفهوم سازی و مقوله بندی شده است .خود سازی، هدف یابی، ارزش باوری دینی و میهنی، تجربه سوگ وکنارآمدگی ، مقولات به دست آمده هستند. پس از خوانش و تحلیل روایات، نهادینگی دین و معنا، به عنوان محوری ترین مضمون انتخابی در تجربه زیسته مادران شهدا ازسال های جنگ تاکنون است. مراجع هویت ساز جامعه در دوران انقلاب و جنگ، اهداف ملی و دینی آنان را رقم می زند. آنان با همگرایی " عقل و معنویت" حیات خود را به کل جامعه و حتا عالم گره زدند. باتوجه به تفاوت های فردی، دو تیپ شخصیتی "مادران منفعل "در درجات نیمه منفعل وکاملاً منفعل و "مادران فعال " قابل تشخیص بود.