متوترکسات یک داروی شیمی درمانی آنتی متابولیت است که بطور متداول در انواع سرطان¬ها و بیماری¬های خودایمن نظیر آرتریت روماتوئید تجویز می¬شود. علی رغم اثرات درمانی قابل ملاحظه، سمیت کلیوی مهمترین عارضه جانبی درمان با متوترکسات محسوب می¬گردد. آکواپورین¬ها کانال¬های آبی هستند که در باکتری¬ها، گیاهان و اغلب اندام¬های پستانداران همچون کلیه، چشم، مغز و شش حضور دارند. کلیه پستانداران اولین اندامی است که تعادل میان دریافت و خروج آب و املاح را برقرار می¬کند و آکواپورین1 عضوی از 7 آکواپورین موجود در کلیه¬ی پستانداران است که واسطه¬گر حرکت اسمزی آب از عرض سلول¬های اپیتلیال پوشاننده¬ی توبول پروکسیمال، شاخه نازک پایین رونده لوپ هنله و اندوتلیوم پوشاننده¬ی شاخه پایین رونده عروق مستقیم است. مصرف دارو¬ها طی بیماری سبب تغییرات فیزیولوژیک در بدن می¬گردد و بررسی مکانیسم آن¬ها می¬تواند در بهبود عوارض جانبی دارو مفید باشد. مواد موثره¬ی موجود در داروهای گیاهی پیوسته از یک حالت تعادل بیولوژیک برخورداراند، لذا در بدن انباشته نشده و اثرات جانبی به بار نمی¬آورد و از این رو برتری قابل ملاحظه¬ای نسبت به داروهای شیمیایی دارند. میوه تمشک قادر است سیستم¬های بیولوژیک را از مضرات رادیکال¬های آزاد حفظ کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر حفاظتی عصاره هیدروالکلی میوه تمشک بر بیان آکواپورین1 و سمیت کلیوی ناشی از مصرف متوترکسات در رت نر نژاد ویستار می¬باشد. بدین منظور 54 رت نر بالغ نژاد ویستار به 9 گروه تقسیم شدند: گروه اول کنترل (سالم)، گروه دوم شم (نرمال سالینml/kgbw 1/5( گروه سوم تک دوز متوترکسات (mg/kgbw20) را در روز سوم، گروه 4الی6 عصاره تمشک (به ترتیبmg/kgbw 100، 200 و 400) را به مدت ده روز پیاپی و گروه 7الی 9 تک دوز متوترکسات (mg/kgbw20) را در روز سوم و یکساعت پس از تزریق عصاره¬ها (به ترتیبmg/kgbw 100، 200 و 400) دریافت نمودند. تمامی تزریقات بصورت درون صفاقی انجام گرفت. در روز 11پس از شروع آزمایش حیوانات توسط تنفس کلروفرم کشته شده و به منظور بررسی تغییرات بافتی، ایمونوهیستوشیمی و سرولوژیک، سرم¬های خون جمع آوری و بافت¬های کلیه درمحلول فرمالین تثبیت شد. نتایج حاکی از افزایش معنادار اوره، کراتینین و اسید اوریک سرم و کاهش بیان آکواپورین1 در گروه دریافت کننده داروی متوترکسات به نسبت گروه کنترل بود، رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین نیز آپوپتوز، واکوئله و پوسته پوسته شدن توبول، بهم ریختگی، هموراژی و آتروفی گلومرول و علاوه بر این افزایش فضای ادراری را در گروه دریافت کننده داروی متوترکسات نمایان ساخت. تیمار با عصاره هیدروالکلی میوه تمشک به شیوه وابسته به دوز کاهش بیان آکواپورین1 و تغییرات بافتی و سرولوژیک ناشی از مصرف متوترکسات را تعدیل نمود. براساس یافته¬های ما می¬توان نتیجه گیری کرد که میوه تمشک با دارابودن خواص آنتی اکسیدانی فراوان بتواند در بهبود شرایط و عوارض جانبی ناشی از مصرف متوترکسات موثر واقع شود.