نام پژوهشگر: محسن گلشاهی

آرای کلامی شیخ حر عاملی
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1392
  محسن گلشاهی   محمد تقی سبحانی

پژوهش حاضر به بررسی آرای کلامی شیخ حرّ عاملی می‏پردازد، شیخ حرّ عاملی یکی از علمای بزرگ امامیه است که در حوزه های مختلف علمی از جمله اعتقادات، صاحب فکر و اندیشه است، روش شیخ حر، روشی نص گرایانه است و جزء اخباریان به حساب می‏ آید، نص گرایان در طول تاریخ کلام، اگر چه جریانی پر طرف دار و تاثیر گذار بوده اند، اما در قرون اخیر هم زمان با تلاش عقل‏گرایان در ارائه روش فلسفی و جایگزنی آن در علم کلام، روش آنان دچار نوعی فراموشی شده و از اساس مورد بی اعتنایی قرار گرفته است، آنان با هدف صیانت از آیات قرآن و احادیث معصومین و بهره گیری حداکثری از آن در اثبات مسائل کلامی و حل مشکلات اعتقادی، آثاری تولید کرده اند که امروز از آن آثار صرفا به عنوان کتب حدیث و جوامع روایی یاد می‏شود، بی آن که روش تدوین آن مورد توجه باشد. این تحقیق در راستای بررسی و تحلیل دیدگاه های اعتقادی نص‏گرایان و متد آنان در پیش‏برد علم کلام شکل یافته و گوشه ای از تلاش های علمی آنان در کلام امامیه و احیای علوم اهل بیت ? را به نمایش می گذارد. شیخ حرّ عاملی علاوه بر فقه، در زمینه هایی چون حدیث، کلام، رجال، درایه، اصول، منطق، ریاضی، شعر و ادب و غیره دارای تألیفات ارزنده ای است. عمق خاطر، قوت استدلال و تخصص او در حوزه های گوناگون علوم اسلامی باعث شده در ارائه مفاهیم و معارف دینی همه جانبه نگر و دارای بیانی روشن باشد و آشنایی با تفکر او تصویر مناسبی از روش نص گرایی و منابع شناخت در نظر نص گرایان را نیز به دست دهد، چرا که وی علاوه بر طرح و حل مباحث کلامی، به تبیین روش آنان در حل مسائل نیز پرداخته و حیطه حجیت عقل و نقل از منظر آنان را روشن ساخته است. در این تحقیق ابتدا به دیدگاه شیخ حرّ نسبت به کلیات علم کلام و روش او در استفاده از منابع پرداخته شده است، سپس موضع وی در قبال منابع شناخت بررسی شده و دیدگاه های اعتقادی وی در اهمّ مسائل کلامی کنکاش شده است. مهم ترین نتایج این تحقیق اثبات این مطلب است که شیخ حرّ جزء متکلمان و صاحبان اندیشه و اثر در علم کلام است و با روشی اجتهادی و به دور از تعصب، موضع عقل‏گرایان را به چالش کشیده و بهره گیری از کتاب و به خصوص سنت را تقویت کرده است.