پیشرفت روزافزون بشر در به کارگیری فناوری سازه ای باعث شد تا در طول زمان بنای معماری به شفافیت بیشتر دست یابد. این امر با وجود اینکه که قابلیت های بیشتری برای خلق فضا به دست می داد؛ باعث شد تا ساختارهای فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی جامعه مورد غفلت واقع شود. شفافیت بی حصر فضا در قرون اخیر در معماری غرب به از بین رفتن حریم های فضایی انجامید و به تبع در ایران به خاطر عدم وجود نظام فکری منسجم در ورود فناوری سازه ای ، فرهنگ غرب به همراه معماری آن وارد شد و به تغییر فرهنگ استفاده از فضا انجامید. این تحقیق تلاشی است جهت شناخت و بازیابی مفاهیم بنیادینی که در تعامل با فناوری سازه ای زمان، در دوره های گذشته معماری ایران، باعث حفظ و حراست از ساختار فضایی و در نتیجه ساختارهای فرهنگی جامعه شده است. برای مطالعه نحوه مواجه معماری گذشته ایران با پیشرفت سازه و راهکارهای کنترل فضا؛ دوره صفوی به عنوان نقطه اوج امتزاج تفکرات زمان و معماری، انتخاب شد. زمینه های فکری شکل گیری سلسله مراتب در بنا به عنوان راهکاری برای حفظ حرمت فضا و تعدیل شفافیت حاصل از پیشرفت فناوری معماری شناسایی شد و راهکارهای فضایی در نمونه های مختلف ابنیه این دوره-در قالب چهار گونه مسجد، مزار، کوشک، خانه- با توجه به عوامل تأثیرگذار در هر مورد بررسی گردید. این تحقیق علاوه بر ارائه الگوهای فضایی برای رسیدن به حد مطلوبی از شفافیت؛ باعث توجه به عوامل دیگری جز سازه در طراحی معماری و حریم های فضایی می گردد و با بررسی میزان تأثیر عوامل در هر گونه، میزان نیاز به سلسله مراتب را مشخص می نماید. نتیجه این تحقیق خواهد توانست هم از جنبه استفاده از الگوهای فضایی-معماری و هم از جنبه شناخت میزان نیاز به مراتب فضایی و در نتیجه حفظ حریم فضا متناسب با شرایط بنا، مورد استفاده قرار گیرد.