نام پژوهشگر: الهام جاودی

آرایه های زینتی در پوشاک دوره قاجار از منظر نظریه نابرابری طبقاتی ماکس وبر (مطالعه موردی جواهردوزی ها، نقش بته جقه و نشان ها)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علم و فرهنگ - دانشکده هنر و معماری 1393
  الهام جاودی   عباس نامجو

پوشاک وآرایه های زینتی همراه آن از عناصری هستند که به کمک آنها می توان اقشار مختلف جامعه را تفکیک نمود . ماکس وبر نظریه پرداز آلمانی علت ایجاد نابرابری یا قشر بندی در هر جامعه ای را در نظریه اش تحت عنوان نابرابری طبقاتی ، سه عنصر بنیادین می داند که عبارتند از : قدرت ،ثروت وحیثیت (منزلت) . در جامعه ایران عصر قاجار نوع نظام و قدرت حاکم بر اساس اسناد و نوشته های نویسندگان مختلف از نوع سنتی بوده و در آن حاکم یا به تعبیری شاه قدرت مطلق محسوب می شده است . در چنین جامعه ای قدرت ، دستاوردهای چون ثروت و منزلت را به همراه داشته است . لذا اقشار و طبقات وابسته به این قدرت مطلقه چون شاهزادگان ، زنان حرمسرا و درباریان و حتی برخی از تجار و روحانیون به سبب وابستگی شان به این کانون قدرت به طبع از مواهب این قدرت که همانا کسب ثروت و منزلت بوده است ، بهرمند می شدند . اما افرادی از اجتماع که از این کانون دوره مانده و هیچ وابستگی به آن نداشتند و بر اساس سنتهای موجود آن زمان خود را محکوم به پذیرفتن چنین حکومتی می دانستند ، از قدرت و ثروت چندانی برخوردار نبودند. این نکته در مطالعاتی که به صورت توصیفی– تاریخی توسط نویسنده بر روی اسنادی چون سیاحتنامه ها ، نقاشی ها و عکسها انجام شده به طور آشکار دیده می شود . پس می توان نتیجه گرفت که بین سه عنصر نظریه وبر و میزان استفاده از آرایه های زینتی و زیورآلات در طبقات موجود در جامعه ایران رابطه ای مستقیم بر قرار است . ولذا بر اساس این میزان استفاده می توان طبقه شخص مصرف کننده را مشخص نمود.با بیشتر شدن نفوذ اروپائیان در جامعه ایران که در زمان ناصرالدین شاه رخ داد ، استفاده از آرایه های زینتی در پوشاک بخصوص در بین قشر حاکم که رابطه بیشتری با اروپائیان داشتند ،کمتر شد ، لذا در این زمان نوع وجنسیت پوشاک نشان دهنده طبقه افراد بود.