نام پژوهشگر: زهره راشدی
زهره راشدی ستار زرکلام
آثار اقتباسی بخش بزرگی از آثار فکری را تشکیل میدهند. استفاده از یک اثر برای به وجود آوردن اثردیگر، نه تنها مذموم نیست بلکه اگر با توجه به شرایط قانونی انجام شود باعث رشد و پیشرفت آثارفکری و نفع بیشترجامعه خواهد شد.اثر اقتباسی در یک معنای کلی به اثری گفته میشود که بر مبنای اثر دیگر به وجود آمده باشد. این تعریف ازآثار اقتباسی تقریباً تمامی انواع آثار اقتباسی را در بر میگیرد چه آثاری که در دامنه مفهوم خاص اثر اقتباسی قرارمیگیرند، چه آثاری که در مفهوم عام آن قرار دارند. بنابر این تعریف، علاوه بر اقتباس از یک اثر برای ایجاد اثر دیگر مواردی مثل تلخیص، تفسیر، مجموعه آثار و ... هم از انواع آثار اقتباسی میباشند.اصلی ترین شروط حمایت از یک اثر اقتباسی اصالت و رعایت حقوق پدیدآورنده اثر اصلی است. عدم رعایت این شرط سبب میشود که اثر به وجود آمده حقوق پدیدآورنده اثر اصلی را نقض کند. بنابراین برای ایجادیک اثر اقتباسی بر مبنای اثر دیگری که هنوز مدت حمایت قانونی آن منقضی نشده است، لازم است که رضایت پدیدآورنده اثراصلی اخذ و حقوق وی رعایت شود. اما در نهایت حمایت از حقوق یک اثر اقتباسی، که با رعایت حقوق پدیدآورنده اثر اصلی ایجاد شده است، باعث خدشه وارد کردن به حقوق اصلی مورد حمایت نمیشود.معیاردیگری که باید در تشخیص اثر اقتباسی از آن استفاده کرد معیار اصالت است. اصالت شرط حمایت ازاثر فکری است. اما در آثار اقتباسی مفهوم متفاوتی پیدا میکند. در این آثار رابطه بین پدیدآورنده و اثر کامل ومطلق نیست. بلکه قسمتهایی از اثر نشات گرفته از شخصیت پدیدآورنده است و در کنار آنها عناصر دیگری از اثراصلی به کار رفته است. بنابراین در اثر اقتباسی با اصالت نسبی رو برو هستیم. اگر در یک اثر هیچ تلاش فکریصورت نگرفته باشد و به نوعی کپی برداری از اثر دیگر باشد نمیتوان آن را به عنوان اثر اقتباسی حمایت کرد.حمایت های قانونی در ایران برای آثار اقتباسی کامل نیست اما با استنباط از قوانین موجود و اصول کلی حقوق میتوان در موارد نقض حقوق پدیدآورندگان اثر اصلی توسط یک اثر جدید و یا نقض حق یک اثر اقتباسی از ضمانت اجراهای موجود استفاده نمود اما نیاز به قانون گزاری دقیق کاملا مشهود است.