نام پژوهشگر: منا اسدیان

روایتگری معلولیت در سینمای ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی 1392
  منا اسدیان   سید رضا نقیب السادات

رسانه ها بازتاب زندگی روزمره ما هستند و با زبان نشانه، حوادث و گروه های مختلف را به تصویر می کشند.در این میان، سینما از جمله رسانه های تصویری محسوب می شود که با زبان تصویر و نماد، موضوعات مختلف در سطح جامعه را مطرح می کند. در این پژوهش، موضوع معلولیت در سینمای ایران مدّ نظر قرار گرفته است. معلولین از جمله گروه-هایی هستند که در رسانه ها بازنمایی می شوند اما چگونگی این بازنمایی و تصویری که از آن ها در سینما ارائه می شود حائز اهمیت است بدین منظور، سوال های اصلی که در این رابطه مطرح می شوند این است که آیا نحوه بازنمایی معلولیت به گونه ای مثبت است یا منفی؟ جایگاه معلولین در سینمای ایران چگونه است؟ ابعاد و گونه های روایتگری معلولیت به چه صورت است و موضوعات مرتبط با پدیده معلولیت کدامند؟ به منظور دست یابی به این پرسش ها شش فیلم از سینمای ایران با نام های این جا بدون من، بید مجنون، رنگ خدا، آواز گنجشک ها، بچه های ابدی و میم مثل مادر انتخاب شده که به روش تحلیل روایت و از طریق تکنیک های بارت، استراوس، تودورف و گریماس مورد تحلیل قرار گرفته اند. در انتخاب این فیلم ها از نمونه گیری هدفمند غیر احتمالی استفاده شده است و واحدهای تحلیل، صحنه و شخصیت است. از طرفی دیگر این فیلم ها به گونه ای انتخاب شده اند که تمام گونه های معلولیت از جمله معلولیت حرکتی، معلولیت ذهنی، معلولیت احشایی (ناراحتی قلبی، کلیوی، تنفسی) و معلولیت حسی (بینایی و شنوایی) را پوشش دهند. سینما با به تصویر کشیدن خشونت نمادین نسبت به معلولین، طرد اجتماعی آن ها توسط خانواده و اطرافیان، کلیشه-سازی و استفاده از تز کم نمایی و به حاشیه راندن آن ها تصویری منفی از این گروه به نمایش می گذارد هرچند سعی بر تصویرسازی مثبت از پدیده معلولیت و معلولین داشته باشد، اما فضای کلی فیلم ها و کنش هایی که در فیلم نسبت به افراد معلول اعمال می شود، جایگاه منفی این افراد در جامعه، طبیعی سازی و وجود افکار قالبی درباره معلولیت و معلولین را پررنگ تر می کند. واژگان کلیدی: سینما، بازنمایی، معلولیت، داغ ننگ، روایت