نام پژوهشگر: علیرضا سالارکیا

بررسی حکایات تذکره الاولیاء ازحیث تأثیرپذیری ازمتون پیشین و تأثیرگذاری برمتون بعدی تا جامی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده زبان و ادبیات فارسی 1392
  علیرضا سالارکیا   مهدی دشتی

تذکره الاولیاء تألیف فریدالدین عطار نیشابوری کتابی در شرح احوال عرفای سرشناس اسلامی است. که شامل حکایات واقوال ایشان می باشد. واین حکایات واقوال بنا برآنچه درشیوه ی تألیف اینگونه کتب معمول بوده یا به واسطه ی ذکر سلسله اسنادی که ازطریق راویان سینه به سینه نقل شده اعتبار می یافته ، و یا با توجه به نقل از منابع معتبر و متقدم صوفیه ، که قاعدتاً اعتبار حکایات و اقوال این دست متون به واسطه ی تأثیرپذیری از همان منابع معتبر و متقدم پیش از خود بوده است. تذکره الاولیاء نیز جزء آن دسته متون صوفیه درشرح احوال عرفا ست که بنابه گفته ی مولف آن دردیباچه ی کتاب به واسطه ی تأثیرپذیری ازمتون پیش ازخود ترتیب یافته است. و ازاین رو میزان اعتبار آنچه دراین کتاب آمده باچگونگی تأثیرپذیری و شیوه ی بهره برداری عطار از متون پیشین رابطه ا ی مستقیم دارد. عطار در دیباچه ی کتاب خویش بر التقاطی بودن شیوه ی خود در بهره برداری ازمتون پیشین اشاره دارد. که البته این التقاط در نگارش تذکرهالاولیاء حوزه ای گسترده تر از معنای لغوی آن را شامل می شود.که به طور خلاصه ادغام ، اقتباس ، ابداع ، ارجاع را دربر می گیرد که درجای خود به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد. به هر صورت این مسئله یعنی التقاطی بودن تذکره الاولیاء کار بررسی این کتاب را به لحاظ تأثیرپذیری از متون پیشین مشکل می سازد. و این پژوهش درپی آن است که در طی یک بررسی تطبیقی حکایات این کتاب را از حیث تأثیرپذیری از متون پیشین و همچنین تأثیرگذاری بر متون بعدی تا جامی مورد مطالعه قرار دهد. که لازمه ی آن ابتدا ؛ پیگیری پیشینه ی هرکدام از حکایات تذکره الاولیاء در منابع پیشین و سیر تطورآنها تا زمان عطار و دخل وتصرفهای وی درآن حکایات است. وسپس ؛ بررسی متون پس از تذکره الاولیاء تا مشخص شود تأثیرگذاری این کتاب برمتون پس ازخود چگونه بوده است