نام پژوهشگر: احسان راطبی
احسان راطبی علی اصغر شیرازی
شاهنامه بایسنغری یکی از شاهکارهای مکتب هرات در سال 832 ه. ق در کارگاه کتابخانه سلطنتی بایسنغر بهادرخان از حاکمان تیموری استنساخ و آفریده شده است. این نسخه که تا به حال 600 سال از عمر آن گذشته است به طور کامل در کتابخانه کاخ گلستان نگه داری می شود و از قدیمی ترین نسخ مصور و کامل موجود در ایران است . در این نوشتار بنا بر این است که نگاره های کم شمار اما چشم گیر و افسون کننده این نسخه ازحیث عناصر سینمایی حاضر در آن بررسی شود. بررسی نگارگری ایرانی و در این جا شاهنامه بایسنغری از حیث جنبه های سینمانگارانه از آن جا موجه است که علی رغم ظهور سینما نزدیک پنج قرن پس از پدیدآوری این نسخه، تخیل سینمایی از حیث بصری و داستان پردازی تصویری از دیرباز نزد بشر فراهم بوده است. ظهور تدریجی امکانات تکنولوژیک است که به طور پی در پی بشر را با امکان ابراز بیانی نویی تجهیز می کند و گرنه از حیث ذهنی و توان تخیل، هنرهای حال و آینده حضور همزاد بشر دارند، هر چند ظهورشان به تاخیر افتد. بررسی این نگاره ها نشان می دهد که عناصر هشت گانه سینما در این شاهکار قابل ردیابی است. نگارگران این نسخه در صورت دست یابی به امکانات فن آورانه سینما به طور قریب به یقین از امکانات تدوینی سینما بیش از دیگر امکانات آن بهره می بردند.